ಗೆಳೆಯರೇ, ಮೊನ್ನೆ
ನನ್ನ ಕಿರಿಯ ಮಿತ್ರ ಹಾಗೂ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಪತ್ರಿಕೆಯ ವರದಿಗಾರ ಹೊನಕೆರೆ ನಂಜುಂಡೇಗೌಡ ಬರೆದ
ಕೋಬಡ್ ಗಾಂಡಿ ಕುರಿತು ಬರೆದ ಲೇಖನವನ್ನು ನೀವು ಗಮನಿಸಿರಬಹುದು. ಮಾವೋವಾದಿ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು,
ಇದೀಗ ದೆಹಲಿಯ ತಿಹಾರ್ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಯುತ್ತಾ, ಅಲ್ಲಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕ್ರೌರ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ಗಾಂಧಿ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಉಪವಾಸ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ಮೂಲಕ ದೇಶದ ಗಮನ ಸೆಳೆದ ಎಡಪಂಥೀಯ ನಾಯಕನೊಬ್ಬನ ಬದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ದುರಂತ ಗಾಥೆಯ
ಕುರಿತು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಾನು ಬರೆದ “ ಎಂದೂ ಮುಗಿಯದ ಯುದ್ಧ” ಎಂಬ ಭಾರತದ ನಕ್ಸಲ್ ಇತಿಹಾಸದ
ಕಥನದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದೆ. ಅದರ ಒಂದು ಅಧ್ಯಾಯ ಇಲ್ಲಿದೆ ಗಮನಿಸಿ. ವಿಸ್ಮಯದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯವರ
ಪತ್ನಿ ಅನುರಾಧ ಶ್ಯಾನಭಾಗ್ ಎಂಬ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು, ಕನ್ನಡತಿ ಎಂಬುವುದು ವಿಶೇಷ.
ಪ್ರಜಾ
ಸಮರ ದಳಂ ಅಥವಾ ಪೀಪಲ್ಸ್
ವಾರ್ ಗ್ರೂಪ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ 80 ರ
ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ
ಹಲವಾರು ಆಯಾಮಗಳಿವೆ. ಈ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾದ
ಸಂಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ
ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಕಾರಣವಾದ ಮೂರು ಘಟನೆಗಳನ್ನು
ಪ್ರಜಾಸಮರದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ನಿಮ್ಮ ಮುಂದೆ
ಇಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ಅದು
2009 ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 20. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಮಳೆಗಾಲದ ದಿನ. ಹೈದರಾಬಾದ್
ನಗರದಿಂದ ಬಂದಿದ್ದ ಆಂಧ್ರದ ವಿಶೇಷ
ಪೋಲಿಸರ ತಂಡ ಹಾಗೂ ದೆಹಲಿಯ
ಗುಪ್ತಚರ ಇಲಾಖೆಯ ಪೋಲಿಸರು ನಡು
ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ದೆಹಲಿಯ ರಾಯಭಾರಿ ಕಚೇರಿಗಳ
ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಬಿಕಾಜಿಕಾಮ ಎಂಬ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕಟ್ಟಡದ
ಮುಂಭಾಗ ಅಂಬಾಸೆಡರ್ ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳಿಗ್ಗೆಯಿಂದ ಕಾದು ಕುಳಿತಿದ್ದರು. ಎರಡು
ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ನಕ್ಸಲ್
ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ 1980 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರದಲ್ಲಿ
ಆರಂಭವಾದ ಕೊಂಡಪಲ್ಲಿ
ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯ ನೇತೃತ್ವದ ಪ್ರಜಾಸಮರ
ದಳಂ ಎಂಬ ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟದ
ಸಂಘಟನೆಗೆ ರೂಪು ರೇಷೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ
ವಿಚಾರಧಾರೆಗಳನ್ನು ಸೇರ್ಪಡಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮುನ್ನಡೆಸಿದ
ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬ ಅವರಿಗೆ ಬೇಕಾಗಿದ್ದ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ,
ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಒರಿಸ್ಸಾ, ಬಿಹಾರ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ
ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟದ ಬೀಜವನ್ನು
ಬಿತ್ತಿ, ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಬಳಲಿ ಸೋತು
ಸುಣ್ಣವಾಗಿದ್ದ ಹಿರಿಯ
ಜೀವವೊಂದನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ,
ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮುಖ
ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪೊಲೀಸರು 20 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ
ಈ ನಾಯಕನಿಗೆ ಸಹಾಯಕನಾಗಿ
ದುಡಿದು ಈಗ ಬಂಧನದಲ್ಲಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊರ್ವನನ್ನು
ಆಂಧ್ರ ಪೊಲೀಸರು ಗುರುತು ಪತ್ತೆ
ಹಚ್ಚುವುದಕ್ಕಾಗಿ ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣದಿಂದ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆತಂದಿದ್ದರು.
ಹಲವು
ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಕಾದಿದ್ದ ಪೋಲಿಸರ
ನಿರೀಕ್ಷೆ ಹುಸಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಕಟ್ಟಡದ ಯಾವುದೋ
ಒಂದು ಕಛೇರಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದ ತೆಳ್ಳನೆಯ ಶರೀರದ
ಆರು ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದ, ಖಾದಿ
ಜುಬ್ಬ ಮತ್ತು ಪೈಜಾಮ ಧರಿಸಿದ್ದ
ಆ ಹಿರಿಯ ಜೀವ
ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹೆಗಲಿನಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಕೈಚೀಲವನ್ನು ಸರಿ
ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ಕೋಲೂರುತ್ತಾ ಸಮೀಪದ ಹ್ಯಾಬಿಟೇಟ್ ಸೆಂಟರ್
ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದ ಬಳಿ ಬಂದು ನಿಂತುಕೊಂಡಿತು. ತಡಮಾಡದೆ ಕಾರಿನಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದು
ಬಂದ ಪೊಲೀಸರು, ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೂಡಲೆ ಕಾರಿಗೆ ಎತ್ತಿ
ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕ್ಷಣಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಮರೆಯಾದರು.
ಮಾರನೆಯ
ದಿನ ಆ ಹಿರಿಯ ಜೀವವನ್ನು
ನ್ಯಾಯಧೀಶರ ಮುಂದೆ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಹಾಜರುಪಡಿಸಿ
ನಂತರ ತಮ್ಮ
ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ದಹಲಿಯ ಪೊಲೀಸರು, ಸುದ್ಧಿಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ನಾಯಕನ ಬಂಧನದ ವಿಷಯವನ್ನು
ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ
ನಕ್ಸಲ್ ನಾಯಕ ಹಾಗೂ ಹತ್ತಕ್ಕೂ
ಹೆಚ್ಚು ರಾಜ್ಯಗಳ ನಕ್ಸಲರು ಮತ್ತು
ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಆರಾಧ್ಯ ದೈವವಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು
ಭಾರತದ ಅಖಂಡತೆಗೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವಕ್ಕೆ ಕಂಟಕವಾಗಿದ್ದ
ಕೊಬದ್ ಗಾಂಡಿ ಎಂಬ 76 ವರ್ಷದ
ನಾಯಕನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು.
ಪೂರ್ವ
ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಆದಿವಾಸಿಗಳ
ಬಾಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ಎಂತಲೂ, ನಕ್ಸಲೀಯರಿಂದ
ಕೆ.ಜಿ. ಸರ್ ಎಂತಲೂ
ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಕೋಬದ್ ಗಾಂಡಿಯ ಹೋರಾಟದ
ಬದುಕು ಹೀಗೆ ಆಂಧ್ರ ಮತ್ತು
ದೆಹಲಿ ಪೊಲೀಸರ ಬಂಧನದೊಂದಿಗೆ ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು.
ಕೋಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯ ಈ ಬಂಧನ
ಬಿ.ಬಿ.ಸಿ.ಛಾನಲ್
ಸೇರಿದಂತೆ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸುದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ,
ಬಂಧನಕ್ಕೆ ಎರಡು ವರ್ಷದ ಮುಂಚೆ
ಈ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಲಂಡನ್ನಿನ
ಬಿ.ಬಿ.ಸಿ.ಛಾನಲ್
ತಂಡ ಪೊಲೀಸರ ಕಣ್ಣು ತಪ್ಪಿಸಿ
ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ದಂಡಕಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ
ಸಂದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆಯ
ಸಂದರ್ಶನವನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿತ್ತು. ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿ ಒಬ್ಬ
ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಇವರು ನಕ್ಸಲ್ ಚಳವಳಿಗೆ
ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡದಿದ್ದರೆ, ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ
ತಜ್ಞನಾಗುವ ಎಲ್ಲಾ ಅವಕಾಶಗಳು ಅವರಿಗಿದ್ದವು.
1970 ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಚಾರ್ಟಡ್ ಅಕೌಟೆಂಟ್ ಪದವಿಗೆ
ಓದುತಿದ್ದಾಗಲೆ, ಬ್ರಿಟೀಷರು ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ
ತೋರುತಿದ್ದ ವರ್ಣ ಬೇಧ ನೀತಿಯನ್ನು
ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ
ಜೈಲುವಾಸ ಅನುಭವಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಸುದ್ಧಿಯಾಗಿ
ನಂತರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿದ್ದರು.
ಮುಂಬೈ
ನಗರದ ಶ್ರೀಮಂತ ಪಾರ್ಸಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ
ಜನಿಸಿದ್ದ ಕೊಬದ್ ಗಾಂಡಿಗೆ ಜೀವನ
ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ದುಡಿಯುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಅವರ ತಂದೆ ಆದಿಗಾಂಡಿ ಆ
ಕಾಲಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಯಾದ ಗ್ಲಾಸ್ಕೊ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದವರು. ಮುಂಬೈ ನಗರದ
ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಹಾಗೂ ಕಡಲಿಗೆ ಮುಖ
ಮಾಡಿರುವ ವರ್ಲಿ ಬಡಾವಣೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ
ನಾಲ್ಕು ಸಾವಿರ ಚದುರ ಅಡಿ
ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಜಾಗÀದಲ್ಲಿ ಬಂಗಲೆಯನ್ನು
ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು. ಸಿರಿವಂತ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರೂ
ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ಕೊಬದ್ ಗಾಂಡಿಗೆ ಬಡವರೆಂದರೆ
ಅಪಾರ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಕಾಳಜಿಯಿತ್ತು.
ಒಮ್ಮೆ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಚಿನ್ನದ
ಚೈನ್ ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೈಗಡಿಯಾರವನ್ನು ಹೇಳದೆ ಕೇಳದೆ ಮನೆಯ
ಸೇವಕನಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡಿದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ
ಇವರದು. ಪರರ ಸಂಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಮರುಗುವ
ಇಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವೇ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯನ್ನು ಅರಣ್ಯದ
ಅಂಚಿಗೆ ತಂದು ನಿಲ್ಲಿಸಿಬಿಟ್ಟಿತು. ಐಷಾರಾಮಿ
ಬದುಕು, ಊಟ ತಿಂಡಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ
ತೊರೆದು ದಂಡಕಾರಣ್ಯದ ದಟ್ಟ ಕಾನನದ ನಡುವೆ
ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಗುಡಾರದ ಒಳಗೆ ಅದೇ
ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಹಾಳೆಯನ್ನು ಹೊದ್ದು, ಹಾಸಿ ಮಲಗುವಂತೆ
ಮಾಡಿತು.
ಸತತ
ಮುವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕೊಬಡ್
ಗಾಂಡಿಯ ಹೋರಾಟದ ಬದುಕಿಗೆ ಬಾಳ
ಸಂಗಾತಿಯಾಗಿ ಹೆಗಲುಕೊಟ್ಟು ಶ್ರಮಿಸಿದ ಜೀವವೆಂದರೆ, ಅನುರಾಧ ಶ್ಯಾನ್‍ಬಾಗ್
ಎಂಬ ಕನ್ನಡದ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು.
1980 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ಪ್ರಜಾಸಮರ ದಳÀಂ ಎಂಬ ನಕ್ಸಲ್
ಸಂಘಟನೆಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಂಡಪಲ್ಲಿ ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯ£ವರÀಷ್ಟೆ ಗೌರವವನ್ನು
ಹೊಂದಿದ್ದ ಅಪೂರ್ವ ಜೋಡಿ ಇವರದು.
ಇವರ ತ್ಯಾಗ ಮನೋಭಾವದ ಕಥನ
ಸಮಾಜದ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬಾರದೆ ಕೇವಲ ಅರಣ್ಯದ
ನಡುವೆ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ನಕ್ಸಲೀಯರ ಬಾಯಲ್ಲಿ
“ಗಾಂಧಿ ದಂಪತಿಗಳು” ಎಂದು ದಂತಕಥೆಯಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ
ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತಿದೆ..
ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ
ಬಂಧನವಾಗಿ ಪೊಲೀಸ್ ವಿಚಾರಣೆಯ ನಂತರ
ಮತ್ತೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯನ್ನು ಹಾಜರು
ಪಡಿಸಿದಾಗ, ಕಿಕ್ಕಿರಿದು ತುಂಬಿದ್ದ ಮಾಧ್ಯಮ ಮಂದಿಯ ನಡುವೆ
ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಎದುರು ಈ ಹಿರಿಯ
ವೃದ್ಧ ಜೀವ ಯಾವುದೇ ಅಳುಕಿಲ್ಲದೆ
“ಭಗತ್‍ಸಿಂಗ್ ಜಿಂದಾಬಾದ್’ “ಅನುರಾಧ ಗಾಂಡಿ ಅಮರ್
ಹೈ” ಎಂಬ ಘೋಷಣೆ ಹಾಕಿತು.
ಕೇವಲ
ಆರು ತಿಂಗಳ ಹಿಂದೆಯಷ್ಟೇ ದೆಹಲಿಗೆ
ಬಂದಿದ್ದ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿ ವೃದ್ಧಾಪ್ಯದ
ಕಾರಣ ಹಲವು ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದರು.
ನಕ್ಸಲ್ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸರ್ಕಾರಿ
ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ದಿಲಿಪ್ ಪಟೇಲ್ ಎಂಬ
ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಕಲಿ ಮತದಾರರ ಚೀಟಿಯನ್ನು
ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಕೂಲಿಕಾರ್ಮಿಕರು
ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಷುಕರು, ಹಾಗೂ ಸೈಕಲ್ ರಿಕ್ಷಾವಾಲಾಗಳು
ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮೊಲರ್‍ಬಂದ್ ಎಂಬ
ಬಡವರ ಕಾಲೋನಿಯ ತಗಡಿನ ಶೀಟಿನ
ಮನೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾ ಬದುಕು ದೂಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರ
ಸೇವೆಗಾಗಿ ನಕ್ಸಲರು
ಒಬ್ಬ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಸೇವಕನನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಗೌಪ್ಯತೆಯ
ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮೊಬೈಲ್ ಬಳಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.
ಎಲ್ಲಾ ಸಂದೇಶಗಳು ಅವರಿಗೆ ಮಾರು ವೇóಷದ ನಕ್ಸಲೀಯರ ಮೂಲಕ
ರವಾನೆಯಾಗುತಿದ್ದವು. ಅದೇ ರೀತಿ ಹಣಕಾಸು
ಸಹಾಯದ ಜೊತೆಗೆ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ವಿಷಯಗಳು
ಇವರಿಗೆ ತಲುಪುತಿದ್ದವು.( ಇವತ್ತಿಗೂ ದಂಡಕಾರಣ್ಯದ ಮಧ್ಯೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ
70 ವರ್ಷದ ದಾಟಿದ, 17 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಹಿರಿಯ
ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟಗಾರರನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಜತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು
ಬರಲಾಗಿದೆ. ಅವರ ಸಲಹೆ ಸಹಕಾರವನ್ನು
ಮಾವೋವಾದಿ ನಕ್ಸಲ್‍ಸಂಘಟನೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ)
ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ
ಡೆಹರಾಡೂನ್ ಗಿರಿಧಾಮದ ವಸತಿಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಅಂದಿನ
ಬಾಂಬೆಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಕ್ಷೇವಿಯರ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಮುಗಿಸಿದ
ಕೊಬಡ್ ನಂತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‍ಗೆ
ತೆರಳಿ ಚಾರ್ಟಡ್ ಅಕೌಟೆಂಟ್ ಪದವಿ
ಪಡೆದರು. ಮರಳಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದ
ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯವರಿಗೆ ವೃತ್ತಿಯ ಸೆಳೆತಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ
ಎಡಪಂಥೀಯ ಚಿಂತನೆಗಳು ಆಕರ್ಷಿಸಿದವು. ಶ್ರಮಿಕರ
ಬಗ್ಗೆ ಬಡವರ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ
ತೋರುತ್ತಾ ನಕ್ಸಲ್ ಚಳುವಳಿಯತ್ತ ಒಲವು
ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡÀರು. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಂಬೈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಆ
ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ “ಪ್ರಗತಿ ಪರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ
ಸಂಘಟನೆ” ಕೂಡ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಕಾರಣವಾಯ್ತು.
ಅವರ ಅಂದಿನ ಹೋರಾಟಗಳ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ
ಪ್ರಗತಿ ಪರ ಮುಸ್ಲಿಂ ಚಿಂತಕ
ಅಸ್ಗರ್ ಆಲಿ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಇವರ
ಒಡನಾಡಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇಂತಹ ಕ್ರಾಂತಿಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ
ಕೊಬಡ್ ಒಂದು ದಿನ ಅನುರಾಧ
ಶಾನ್‍ಬಾಗ್‍ರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು.
ಅನುರಾಧರವರ
ತಂದೆ ಗಣೇಶ್ ಶಾನ್‍ಬಾಗ್
ಮೂಲತಃ ಕರ್ನಾಟಕದವರು. ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ವಕೀ¯ರಾಗಿದ್ದ
ಇವರು ತಮ್ಮ ಯವ್ವನದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ
ಸುಭಾಷ್‍ಚಂದ್ರ ಭೋಸರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ
ಮನೆ ಬಿಟ್ಟು ಕೊಲ್ಕತ್ತ ನಗರಕ್ಕೆ
ತೆರಳಿದವರು, ಅಲ್ಲಿದ್ದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಎಡಪಂಥೀಯ ಚಂತನೆಗಳ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ
ಒಳಗಾಗಿ, ನಂತರ ಮುಂಬೈ ನಗರಕ್ಕೆ
ಬಂದು ನೆಲೆ ನಿಂತರು. ಮುಂಬೈ
ನಗರದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದ ತಮ್ಮ ವಕೀಲ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ
ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಬಂಧಿತರಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ನಾಯಕರ
ಬಿಡುಗಡೆಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಬಹುಭಾಗದ ಸಮಯವನ್ನು
ವ್ಯಯಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರ ಪತ್ನಿ ಕುಮುದಾ
ಸಹ ಪ್ರಗತಿಪರ ಮನೋಭಾವವುಳ್ಳ ಗೃಹಿಣಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇಂತಹ ದಂಪತಿಗಳ ಪುತ್ರಿಯಾಗಿ
ಜನಸಿದ್ದ ಅನೂರಾಧ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ತಂದೆಯ
ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಕ ಗುಣಗಳನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಶಾಲಾ
ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ
ಸುಂದರ ಕೈ ಬರೆವಣಿಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದ್ದ
ಅನುರಾಧ ಶ್ರಮಿಕರ ಪರವಾಗಿ ಭಿತ್ತಿ
ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದು ರಸ್ತೆ ಬದಿಯ
ವಿದ್ಯುತ್ ಕಂಬಗಳಿಗೆ ಅಂಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಎಲ್ಪಿಸ್ಟೋನ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪದವಿ, ಹಾಗೂ ಮುಂಬೈ
ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯಲ್ಲಿ ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರಪದವಿ ಹಾಗೂ ಎಂ.ಫಿಲ್
ಪಧವೀಧರೆಯಾದ ಅನುರಾಧ ಶಿಕ್ಷಣದ ನಂತರ
ಮುಂಬೈನಗರದ ಕೊಳಚೆಗೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.
1970 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ದಲಿತ ಪ್ಯಾಂಥರ್
ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ
ನಡೆದ ದಲಿತರ ಮೇಲಿನ ದೌರ್ಜನ್ಯ
ಕುರಿತು ಈಕೆ ಬರೆದ ನೂರಾರು
ಲೇಖನಗಳು ಅನೇಕ ಯುವ ದಲಿತ
ಲೇಖಕ, ಲೇಖಕಿಯರ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾದವು.
ಕೊಬಡ್
ಮತ್ತು ಅನೂರಾಧ ಒಂದೇ ಬಗೆಯ
ನಿಲುವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈ ಕೊಳಚೆಗೇರಿಗಳಲ್ಲಿ
ಹಾಗೂ ಹರಿಜನರ ಬಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ (ಕೇರಿ)
ಒಟ್ಟಿಗೆ ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿ, ತಮ್ಮ
ಪೋಷಕರ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪಡೆದು 1977 ರ
ನವಂಬರ್ 5 ರಂದು ವಿವಾಹವಾದರು. ಆ
ವೇಳೆಗಾಗಲೆ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯವರ ತಂದೆಯವರು ಗ್ಲಾಸ್ಕೊ
ಕಂಪನಿಯ ಸೇವೆಯಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿ ಪೂನಾ ಸಮೀಪದ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ್
ಎಂಬ ಗಿರಿಧಾಮದಲ್ಲಿ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಒಂದನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ
ಅಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದರು.
ಕೇವಲ
ಏಳುದಿನಗಳ ಕಾಲ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ
ಗಿರಿಧಾಮದ ತಂದೆಯ ಎಸ್ಟೇಟ್‍ನಲ್ಲಿ
ಕಾಲ ಕಳೆದ ನವ ದಂಪತಿಗಳು
ಮುಂಬೈ ನಗರಕ್ಕೆ ವಾಪಸ್ ಬಂದು
ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ
ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಪರವಾಗಿ ಮತ್ತು ದಲಿತರ
ಪರವಾಗಿ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ತಮ್ಮ ಭವಿಷ್ಯದ ಬದುಕಿನ
ಬಗ್ಗೆ ಸುಧೀರ್ಘವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ
ಈ ದಂಪತಿಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ
ಒಂದು ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಬಂಧು ಮಿತ್ರರ
ಎದುರು ತಮ್ಮ ಭವಿಷ್ಯದ ಕಾರ್ಯ
ಕ್ಷೇತ್ರದ ವಿವರವನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿದರು.
1956 ರಲ್ಲಿ ಡಾ.
ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ತಾವು ನಿಧನರಾಗುವ ಕೆಲವು
ದಿನಗಳ ಮುನ್ನ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ
ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಗಪುರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕರ್ಮಭೂಮಿಯನ್ನಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.
ದಲಿತರು ಮತ್ತು ಕೂಲಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ
ಪರ ದುಡಿಯಲು ಕೊಬಡ್ ಮತ್ತು
ಅನುರಾಧ ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದರು. ಅದರಂತೆ ಇಬ್ಬರೂ ನಾಗಪುರಕ್ಕೆ
ಬಂದು ಹರಿಜನ ಕೇರಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು
ಹೆಂಚಿನ ಮನೆಯನ್ನು ಬಾಡಿಗೆ ಪಡೆದು ವಾಸಿಸತೊಡಗಿದರು.
ನಾಗಪುರದ
ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅನುರಾಧರವರಿಗೆ ಉಪನ್ಯಾಸಕಿಯಾಗಿ ಉದ್ಯೋಗ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದರಿಂದ ತಮ್ಮ
ವೃತ್ತಿಯ ನಡುವೆ ನಾಗಪುರ ನಗರದಿಂದ
20 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರವಿರುವ ಕಾಂಪ್ಟಿ ಎಂಬ ಕಾಲೋನಿಯಲ್ಲಿ
ನೇಕಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಬಡ ಮುಸ್ಲಿಂ ಕುಟುಂಬಗಳ
ಕ್ಷೇಮಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾತ್ರಿ ಮನೆಗೆ ಬಂದ
ನಂತರ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿ 12 ಗಂಟೆಯವರೆಗೆ ತಾವು ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಹರಿಜನ
ಕೇರಿಯ ಜನರ ಸಂಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಕಣ್ಣು
ಮತ್ತು ಕಿವಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದರು.ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ
ಗಡಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ ಗೊಂಡಿಯ, ಭಂಡಾರ ಚಂದ್ರಾಪುರ್
ಮತ್ತು ಗಡ್‍ಚಿರೋಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ
ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ನೆರೆಯ ಆಂಧ್ರದ ಪ್ರಜಾ
ಸಮರಂ ತಂಡದ ನಕ್ಸಲರು ಪ್ರವೇಶ
ಪಡೆದಿದ್ದರಿಂದ ಸ್ಥಳಿಯ ಗೊಂಡಾ ಆದಿವಾಸಿಗಳು
ಮತ್ತು ನಕ್ಸಲರ ನಡುವೆ ಸಂವಹನ
ಸೇತುವೆಯಾಗಿ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು
ಆರಂಭಿಸಿದರು.
ಮುಂಬೈ
ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಪರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ 1981 ರಲ್ಲಿ
ಆಂಧ್ರದ ವಿಜಯವಾಡ ಸಮೀಪದ ಗುಂಟೂರಿನಲ್ಲಿ
ನಡೆದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿ, ಸಮಾವೇಶದಲ್ಲಿ
ಕೊಂಡಪಲ್ಲಿ ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯನವರ ಸಂಪರ್ಕ ಬಂದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ
ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾ ಸಮರ ದಳಂ
( ಪೀಪಲ್ಸ್ ವಾರ್ ಗ್ರೂಪ್) ನಕ್ಸಲ್
ಸಂಘಟನೆಗೆ ಒಂದು ಸಂವಿಧಾನ ರಚನೆ
ಮಾಡಿದರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತಿದ್ದ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿ ತಮ್ಮ
ಎರಡು ದಶಕಗಳ ನಕ್ಸಲರ ಒಡನಾಟದಲ್ಲಿ
ಎಂದೂ ಬಂದೂಕವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಅರಣ್ಯದ ನಡುವೆ
ಮೂಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಬದುಕಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಶೋಷಣೆಗೆ
ಒಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಅರಣ್ಯವಾಸಿ ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಮಾತ್ರ
ಮುಕ್ತಿ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು.
ಕೊಬಡ್‍ಗೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ
ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಗಾಂಧೀಜಿಯ ಗ್ರಾಮ
ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಕುರಿತಂತೆ ಅಪಾರ ನಂಬಿಕೆಯಿದ್ದರೂ ಕೂಡ,
ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಪ್ಯೂಡಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು
ತಲೆ ಎತ್ತುತ್ತಿದ್ದ ಬಂಡವಾಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕುರಿತು
ತೀವ್ರ ಆಕ್ರೋಶವಿತ್ತು. ಅಮಾಯಕರ
ಮುಕ್ತಿಗಾಗಿ ನಕ್ಸಲ್
ಹೋರಾಟ ಹಿಂಸೆಯ ಹಾದಿ ತುಳಿದರೂ
ನಾನು ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸ ಬೇಕಾದ್ದು
ನನಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯ ಎಂದು ಬಿ.ಬಿ.ಸಿ. ಚಾನಲ್ ಗೆ
2008 ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ್ದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅವರು
ಹೇಳಿಕೊಡಿದ್ದರು. “ನಕ್ಸಲ್
ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಲು ಎನ್ ಕೌಂಟರ್ ಒಂದೇ
ಗುರಿ ಎಂದು ಸರ್ಕಾರ ನಂಬಿಕೊಂಡಿರುವಾಗ,
ಈ ನೆಲದ ದಲಿತರು,
ಆದಿವಾಸಿಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹಿಂಸೆಯೊಂದೇ ಹಾದಿ ಎಂದು ನಕ್ಸಲರು
ನಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಎರಡೂ ತಪ್ಪು ಹಾದಿಗಳು
ನಿಜ, ಆದರೆ, ತಪ್ಪು ಸರಿಪಡಿಸುವ
ನೈತಿಕ ಜವಬ್ದಾರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮೇಲಿದೆ” ಎಂದು ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟ
ಕುರಿತ ತಮ್ಮ ಅನಿಸಿಕೆಯನ್ನು ಹೊರಜಗತ್ತಿನ
ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.
1990 ರಿಂದ ಈ
ದಂಪತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಣ್ಣಿಟ್ಟಿದ್ದ
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಪೊಲೀಸರು ಇವರನ್ನು ಹಲವಾರು
ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಆರೋಪಿಗಳಾನ್ನಾಗಿ ಸಿಲುಕಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. 1992 ರಲ್ಲಿ ನಾಗಪುರ ನಗರದಲ್ಲಿ
ಸರ್ಕಾರದ ನಿಷೇಧಾಜ್ಞೆಯ ನಡುವೆ ಇವರು ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದ
ತೆಲುಗಿನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕವಿ ಹಾಗೂ ಗಾಯಕ ಗದ್ದಾರ್‍ನ ಹಾಡು ಮತ್ತು
ನೃತ್ಯದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಐವತ್ತು ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು
ದಲಿತ ಮತ್ತು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಸೇರಿದ್ದರು.
ಪೊಲೀಸರ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡುವೆ ವೇದಿಕೆ ಏರಿದ
ಗಾಯಕ ಗದ್ದಾರ್ ಹಾಡಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ
ಪೊಲೀಸರು ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದರು. ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದ
ಜನರಿಗೆ ಲಾಠಿ ಏಟಿನ ರುಚಿ
ತೋರಿಸಿದರು. ಇದೊಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನೆಪವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಕೊಬಡ್ ಮತ್ತು
ಅನುರಾಧ ಮೇಲೆ ಸಮಾಜದ ಶಾಂತಿಗೆ
ಅಡ್ಡಿ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಮೊಕದ್ದಮೆಯೊಂದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿತು.
ನಿರಂತರ ಪೊಲೀಸರ ಕಿರುಕುಳದಿಂದ ಬೇಸತ್ತು
ಹೋಗಿದ್ದ ಈ
ದಂಪತಿಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನಾಡನ್ನು ತೊರೆದು ಬಸ್ತಾರ್
ವಲಯದ ಕಾಡನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು.
ನಕ್ಸಲರ ಬೆಂಬಲದಿಂದ
ಅಂದಿನ ಅವಿಭಜಿತ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ
( ಛತ್ತೀಸ್ ಗಡ ಸೇರಿದಂತೆ) ಆದಿವಾಸಿ
ಮಕ್ಕಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ
ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿ ಮತ್ತು ಅನುರಾಧ
ತಮ್ಮನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ಲಿಪಿಯಿಲ್ಲದ
ಗೊಂಡಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪಾಠ ಹೇಳುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ
ಅವರಿಗೆ ಸವಾಲಿನ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು. ಈ
ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಇಬ್ಬರೂ ಅರಣ್ಯದ ನಡುವೆ
ನಕ್ಸಲರ ಗುಡಾರದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಶಿಕ್ಷಣ
ನೀಡಬಹುದಾದ ಪಠ್ಯ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು
ತಯಾರಿಸಿದರು. ಬಸ್ತರ್ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ
ನೂರಾರು ಟೆಂಟ್ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿ,
ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಅಕ್ಷರ ಕಲಿಸಿಕೊಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ
ಗೊಂಡ ಮತ್ತು ಮುರಿಯ ಜನಾಂಗದ
ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಶುಚಿತ್ವದ
ಪಾಠ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟರು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡಿ
ಔಷಧಗಳನ್ನು ಉಚಿತವಾಗಿ ಹಂಚಿದರು. (ಇವತ್ತಿಗೂ ಮಧ್ಯಭಾರತದ ಅರಣ್ಯ ವಾಸಿಗಳ ಸರಾಸರಿ
ವಯಸ್ಸು ಕೇವಲ 55 ವರ್ಷ ಮಾತ್ರ.
ತಾವು ಯಾವ ಕಾಯಿಲೆಗೆ ಬಲಿಯಾಗಿದ್ದೇವೆ
ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲಾರದೆ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತಿದ್ದಾರೆ). ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ
ಒತ್ತು ಕೊಟ್ಟು ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ
ಅನುರಾಧ ಮಹಿಳೆಯರ ಅರೋಗ್ಯ ಕುರಿತಂತೆ
ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸಿದರು. ಇವರ
ಎಲ್ಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ನಕ್ಸಲರು ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವನ್ನು
ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
1998 ರ ವೇಳೆಗೆ ನಕ್ಸಲರ
ನೆರವಿನಿಂದ ಆದಿವಾಸಿ ಕುಟುಂಬಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ
ಹಾಡಿ (ಹಳ್ಳಿಗಳು) ಬಳಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು
ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ಅನುರಾಧ, ಶ್ರಮಧಾನದ ಮೂಲಕ
158 ಕೆರೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಪ್ರತಿ ದಿನದ ಕೂಲಿಯಾಗಿ
ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಆದಿವಾಸಿ ಮಹಿಳೆ ಅಥವಾ
ಪುರುಷನಿಗೆ ಒಂದು ಕೆ.ಜಿ.
ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ವಿತರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ ಮುಜುಗರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ
ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರ ಕೆರೆಗಳ
ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ 20 ಲಕ್ಷರೂಪಾಯಿ
ನೀಡಲು ಮುಂದೆ ಬಂದಾಗ ಅನುರಾಧ
ನಿರ್ಧಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಾಗಿ ಅದನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು.
ನಗರದ
ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದ ಈ ಎರಡು ಜೀವಗಳು
ತಾವು ನಂಬಿದ್ದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧರಾಗಿ
ಬದಕಲು ಅರಣ್ಯ ಜೀವನವನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡ
ಫಲವಾಗಿ 15 ವರ್ಷಗಳ ಅರಣ್ಯದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ
ಗುರುತು ಸಿಗಲಾರದಷ್ಟು ಬದಲಾಗಿ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಅಕಾಲ
ವೃದ್ಧಾಪ್ಯ ಅವರಿಬ್ಬರನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಊಟ ನಿದ್ರೆ, ಆರೋಗ್ಯದ
ಬಗೆಗಿನ ಕಾಳಜಿ ಎಲ್ಲವೂ ಏರು
ಪೇರಾಗಿತ್ತು. ಸದಾ ಪೊಲೀಸರ ಗುಂಡಿನ
ದಾಳಿಯ ತೂಗುಕತ್ತಿಯ ಕೆಳೆಗೆ ಬದುಕು ದೂಡಬೇಕಾಗಿ
ಬಂದ ಕಾರಣ ಹಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ
ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ದಿನವೊಂದಕ್ಕೆ 20 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ನಡೆಯಬೇಕಾದ್ದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಯಿತು. 2007 ರ ವೇಳೆಗೆ ಮಲೇರಿಯಾ
ಕಾಯಿಲೆಗೆ ತುತ್ತಾದ ಅನುರಾಧ ನಂತರದ
ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅಂಗಾಂಗ ವೈಫಲ್ಯದ ಕಾಯಿಲೆಗೆ
ಬಲಿಯಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ಎರಡು ಬಾರಿ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ
ಮುಂಬೈ ನಗರಕ್ಕೆ ಬಂದು ತನ್ನ
ಸಹೋದರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಂಗಕರ್ಮಿ ಸುನಿಲ್ ಶಾನ್‍ಬೋಗ್
ನೆರವಿನಿಂದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಪಡದರೂ ಕೂಡ ಆ
ವೇಳೆಗಾಗಲೆ ಕಾಲ ಮೀರಿ ಹೋಗಿತ್ತು.
2008 ಏಪ್ರಿಲ್ 8 ರಂದು ಬಸ್ತಾರ್ ಅರಣ್ಯ
ನಿವಾಸಿಗಳ ಎದುರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಅವರ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದ
ಸಂತೃಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅನುರಾಧ ಪ್ರಾಣಬಿಟ್ಟರು. ತನ್ನ
ಬಾಳಸಂಗಾತಿಯ ಸಾವು ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯ
ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ದುಖಃಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ಆಕೆಯ ಛಲ, ಬಾಯಿಲ್ಲದವರ
ಪರವಾಗಿ ಅನುರಾಧ ಎತ್ತಿದ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ
ಧ್ವನಿ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಕೊಬಡ್ ಗಾಂಡಿಯ ಮನಸ್ಸನ್ನು
ಮತ್ತಷ್ಟು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸಿದ್ದವು. ಆದರೆ, ಆ ವೇಳೆಗಾಗಲೇ
ಅವರ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ದೇಹ
ಎರಡೂ ಕೂಡ ದಣಿದಿದ್ದವು. ಮರು
ವರ್ಷ ಅಂದರೆ, 2009 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಆರೋಗ್ಯ
ಸಂಪೂರ್ಣ ಹದಗೆಟ್ಟಿತು. ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಗೆ ಬಂದು, ಪೊಲೀಸರ
ಬಂಧಿಯಾಗಿ ತಿಹಾರ್ ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ
ಸುರಕ್ಷಿವಾದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣಾ ಕೈದಿಯಾಗಿ ದಿನ
ನೂಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ಅವರ ಚಿಂತನೆಯಾಗಲಿ,
ಪ್ರಖರ ವೈಚಾರಿಕತೆಯಾಗಲಿ, ಭವಿಷ್ಯ ಭಾರತದ ಬಗೆಗಿನ
ಕನಸುಗಳಾಗಲಿ ಸೆರೆಮನೆಯ ವಾಸದಿಂದ ಒಂದಿಷ್ಟೂ ಮುಕ್ಕಾಗಿಲ್ಲ,
ಬದಲಾಗಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಟವಾಗಿವೆ. 2012 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ
ದೆಹಲಿ ಮೂಲದ ಪತ್ರಕರ್ತ ರಾಹುಲ್
ಪಂಡಿತ್ ಎಂಬುವರ “ಹಲೋ ಬಸ್ತರ್” ಕೃತಿಗೆ
ಇವರು ಬರೆದಿರುವ ಒಂದು ಪತ್ರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ
ಅಂಧಯುಗದಲ್ಲಿ ಹಾದಿ ತಪ್ಪಿರುವ ಭಾರತ
ದೇಶಕ್ಕೆ ಬೆಳಕಾಗಬಲ್ಲದು.
ಇತ್ತ
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಗಪುರ ನಗರದಲ್ಲಿ ಈ
ದಂಪತಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಯ ದಲಿತ
ನೌಕರನೊಬ್ಬನ ಬಾಡಿಗೆ ಮನೆ ಈಗಲೂ
ಖಾಲಿ ಉಳಿದಿದೆ. ದೀದಿ ( ಅನುರಾಧ) ಸಾವಿನ
ಸುದ್ಧಿ ತಿಳಿದ ಮನೆಯ ಮಾಲಿಕ
ಗಾಂಧಿ ಸಾಹೇಬ್ ಬಂದರೆ,(ಕೊಬಡ್
ಗಾಂಡಿ) ಅವರಿಗಾಗಿ ಮನೆ ಇರಲಿ ಎಂದು
ಕಾಯ್ದಿರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಆ ಮನೆಯ ಬಾಗಿಲಿಗೆ
ಅಂಟಿಸಿದ್ದ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಚಿತ್ರ
ಕೂಡ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಇವೊತ್ತಿಗೂ
ಭಂಡಾರ, ಗಡ್‍ಚಿರೋಲಿ, ಚಂದ್ರಾಪುರ್
ಗೊಂಡಿಯಾ, ಬಾಳ್‍ಘಾಟ್ ಬಸ್ತಾರ್
ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ
ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗ ಅನುರಾಧ ದೀದಿಯ
ನೆನಪಲ್ಲಿ ಕಾಂತಿಕಾರಿ ಹಾಡೊಂದನ್ನು ರಚಿಸಿ ಗೊಂಡಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ
ಹಾಡುತ್ತಾರೆ, ಆ ಹಾಡಿನ ಅರ್ಥ
ಹೀಗಿದೆ
ನಾನು ಹಾಡುವ
ಹಾಡಿಗೆ ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ
ದುಖಃ ದುಮ್ಮಾನದ
ನಡುವೆ ಅದಕೆ ಅಷ್ಟೇ ಸಿಟ್ಟು
ಕೂಡ ಇದೆ
ನಾನು ಹಾಡುವ ಕಹಿ
ರುಚಿಯ ಈ ಹಾಡಿನ ಅರ್ಥ
ಹಳೆಯದು
ಆದರೆ ಹಾಡುವ
ರಾಗ ಮಾತ್ರ ಹೊಸದು. ಅದು
ನನ್ನದು.
ಇದರಿಂದ ನಿಮಗೆ
ಭಯವಾದರೆ ಕಾರಣ ನಾನಲ್ಲ,
ಈ ಕ್ರೂರ
ವ್ಯವಸ್ಥೆಯದು, ಅದರ ಭಾಗವಾದ ನಿಮ್ಮದು.
ನಕ್ಸಲ್
ಹೋರಾಟದ ಕಥನದಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಾರದ ಇಂತಹ
ನೂರಾರು ಮನಕರಗುವ ಘಟನೆಗಳಿವೆ. ನಮ್ಮ
ಕನ್ನಡಿಗ ಸಾಕೇತ್‍ರಾಜನ್ ಮತ್ತು
ಅವರ ಪತ್ನಿ ರಾಜೇಶ್ವರಿ ಎಂಬ
ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳ ಹೋರಾಟದ ಬದುಕು
ಕೂಡ ಕೊಬಡ್
ಗಾಂಡಿ ದಂಪತಿಗಳ ಬದುಕಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ ನಿಜವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಯಿರುವುದೇ ಇಲ್ಲಿ. ಈ
ನೆಲದ ವಿದ್ಯಾವಂತರು, ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ನಕ್ಸಲರ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಏಕೆ
ಕೈ ಜೋಡಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಭಾರತದ
ಆದಿವಾಸಿಗಳ ನೋವಿನ ಹಾಗೂ ಧಾರುಣವಾದ
ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಉತ್ತರವಿದೆ.
