1906 ರ ಮೇ
ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದ ನಂತರ ಮೂರು ತಿಂಗಳು ಮಾತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿದ್ದರು. ನಂತರ ತಂದೆಯ ಕರೆಗೆ ಓಗೊಟ್ಟು, ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿ ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ಅವರನ್ನು ಅವರ ತವರು ಮನೆಯಲ್ಲಿರಿಸಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದತ್ತ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಪುತ್ರನ ಪ್ರಯಾಣದ ವೆಚ್ಚಕ್ಕಾಗಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಯಾವುದೇ ಹಣ ಕಳಿಸಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ
ಹರಿಲಾಲ್ ಅವರು ಸಂಬಂಧಿಯಾದ ಕುಶಾಲ್ ಚಂದ್ ಎಂಬುವವರ ಬಳಿ ಹತ್ತು ಪೌಂಡ್ ಹಣವನ್ನು ಸಾಲವನ್ನಾಗಿ ಪಡೆದು ತೃತಿಯ ದರ್ಜೆಯ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹಡಗಿನ ಮೂಲಕ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ದಕ್ಷಿಣಾ ಆಫ್ರಿಕ್ಕಾದತ್ತ ಬರುತ್ತಿರುವ ವಿಷಯ ತಿಳಿದು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟರು. 1906 ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ಕೊನೆಯ
ವಾರದಲ್ಲಿ ಹೊರಟ ಹರಿಲಾಲ್ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಾ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ತಲುಪಿದರು.
ವಾಸ್ತವವಾಗಿ
ಗಾಂಧೀಜಿಯವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ಆತುರದಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದದ್ದು ವ್ಯಯಕ್ತಿವಾಗಿ ಇಷ್ಟವಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಅವರ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಲಕ್ಷ್ಮಿದಾಸ್ ರವರು ಹರಿಲಾಲ್‍ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ವಿವಾಹಕ್ಕಾಗಿ ದುಂದು ವೆಚ್ಚ ಮಾಡಿದ ವಿಷಯ ತಿಳಿದು ಅವರು ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದರು. ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಹೋದರ ಗಾಂಧಜಿಯವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದು ಹಣವನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ ವಿವಾಹದ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಭರಿಸಲು ಅವರು ನಿರಾಕರಿಸಿದರಲ್ಲದೆ, ಹಣ ಕಳಿಸಲಾಗದ ತಮ್ಮ
ಆರ್ಥಿಕ ದುಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸಹೋದರನಿಗೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ವಿವರಿಸಿದರು. 1907 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ
ಬರೆದಿರುವ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿಯ ವಿವಾಹದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾ, “ವಿವಾಹ ಕುರಿತಂತೆ ನಾನು ಯಾವ ವಿರೋಧವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಲಾರೆ ಜೊತೆಗೆ ವಿವಾಹಕ್ಕೆ
ನನ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಮ್ಮತಿಯಿದೆ ಎಂದು ಸಹ ಹೇಳಲಾರೆ” ಎಂದು
ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮನದಾಳದ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿದ್ದರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತು ಅವರಿಗೆ
ನಿರಾಶೆಯಾದರೂ ಸಹ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ
ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮರೆತು ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಹಾಗೂ ಸೊಸೆಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾ ಕಾಳಜಿ ಮಾಡತೊಡಗಿದರು.
ಹರಿಲಾಲ್
ಜೋಹಾನ್ಸ್ ಬರ್ಗ್ ನಗರದಲ್ಲಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಶಿಕ್ಷಣ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ಅದು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ, ಮನೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯಿಂದ ಇತರೆ ಸಹೋದರರ ಜೊತೆ ಕುಳಿತು ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯತೊಡಗಿದರು. ಆನಂತರ ಹರಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ಅವರು ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರಿಂಟಿಂಗ್ ಪ್ರೆಸ್ ನಲ್ಲಿ ದುಡಿಯತೊಡಗಿದರು. ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮದಿಂದ “ ಇಂಡಿಯನ್ ಒಪಿನಿಯನ್” ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಆಶ್ರಮವು ಪತ್ರಿಕೆಯ ಕಚೇರಿ ಕೂಡ ಆಗಿತ್ತು. ಕಚೇರಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ದಿನ ಹರಿಲಾಲ್ ಜೋಹಾನ್ಸ್ ಬರ್ಗ್ ನಗರದಿಂದ ಬಂದು ಹೋಗಬೇಕಿತ್ತು. ದಿನ ನಿತ್ಯದ ಪ್ರಯಾಣ, ದಣಿವು, ಪತ್ನಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಬಂದ ವಿರಹ ವೇದನೆ ಹೀಗೆ ಹರಿಲಾಲ್ ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಹೋದರು. ಇದನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿದ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಹರಿಲಾಲ್ ಅವರ ಮಾವನಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದು ತಮ್ಮ ಸೊಸೆ ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ಳನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕಾ ಬರುವ ಭಾರತಿಯರ ಜೊತೆ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರು. ತಮ್ಮ ಸೊಸೆ ಮಗನ ಜೊತೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವುದು ಒಳಿತೆಂದು ಕಸ್ತೂರಬಾ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ಪತಿಗೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ದಕ್ಷಿಣ
ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಯಾವೊಬ್ಬ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ಸಿಗದಿದ್ದಾಗ
ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1907 ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ
ಹರಿಲಾಲ್ ಅವರನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿದ, ಗಾಂಧಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ಸೊಸೆಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕೆ ಕರೆಸಿಕೊಂಡರು.
1907 ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್
ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಗುಲಾಬ್
ಬೆಹನ್ ರವರ ತಂದೆ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಆಹ್ವಾನದ ಮೇರೆಗೆ ದಕ್ಷಣ ಆಫ್ರಿಕಾಕಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿ, ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರಿ ಹಾಗೂ ಅಳಿಯನನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ಬರುವ ವೇಳೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಕಲಹ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತ್ತು. ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರ ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ ತೆರಿಗೆ ವಿಧಿಸುವುದು, ಅವರ ನೊಂದಣಿಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಮಸೂದೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತ್ತು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಈ ಕಾನೂನಿಗೆ ಪ್ರಬಲವಾಗಿ
ವಿರೋಧಿಸಲಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿಗೆ ನಿಯೋಗವನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ದು ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿರುವ ತಾರತಮ್ಯ ನೀತಿಯನ್ನು ಬ್ರಿಟನ್ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ಮಸೂದೆಯನ್ನು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರ, ಪುನಃ ಅದನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಾಗ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ನೊಂದಣಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಎಂದು ಕರೆನೀಡಿದ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರ 1907 ರ ಡಿಸಂಬರ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ
ಬಂಧಿಸಿ ಎರಡು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಸೆರೆಮನೆ ವಾಸ ವಿಧಿಸಿತು. ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಹರಿಲಾಲ್ ಮತ್ತು ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ದಂಪತಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿದ್ದರು. ಗರ್ಭವತಿಯಾಗಿದ್ದ ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ಅವರಿಗೆ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸೀಮಂತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಲಾಯಿತು.
1908 ರ ಜನವರಿ
30 ರಂದು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರವು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಸರ್ಕಾರದ ಜೊತೆ ನಡೆದ ಒಪ್ಪಂಧದ ಪ್ರಕಾರ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ನೊಂದಾಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಹೆಸರು ನೊಂದಣಿ ಮಾಡಿಸಲು ಕಚೇರಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೀರ್ ಆಲಂ ಎಂಬ ಭಾರತೀಯ ಮೂಲದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬ ಗಾಂಧೀಜಿಯ ಮೇಲೆ ಹಲ್ಲೆ ನಡೆಸಿದನು. ಹಲ್ಲೆಗೆ ನಿಕಟ ಕಾರಣ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲವಾದರೂ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹರಿಲಾಲ್
ತಂದೆಯ ಜೊತೆ ಇರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಗಾಂಧೀಜಿ ತೀವ್ರತರ ಹಲ್ಲೆಗೆ ತುತ್ತಾದರು. 1908 ಏಪ್ರಿಲ್
10 ರಂದು ಹರಿಲಾಲ್ ಮತ್ತು ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಣ್ಣು ಮಗುವಿನ ಜನನವಾಯಿತು. ರಾಮನವಮಿ ದಿವಸ ಮೊವ್ಮ್ಮಗಳು ಜನಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಗಾಮಧೀಜಿಯವರು ಹೆಣ್ಣು ಮಗುವಿಗೆ ರಾಮಿ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದರು.
ಇತ್ತ
ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಸರ್ಕಾರವು ಭಾರತೀಯ ನಾಗರೀಕರು ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ಮೂಲಕ ಇರಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಯಾವೊಂದು ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಈಡೇರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳಿಯ ಭಾರತೀಯರು ಇದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ನೊಂದಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳದೆ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದರು. ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಬಹುತೇಕ ಭಾರತೀಯರು ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವರುಗಳು ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರ, ವಹಿವಾಟುಗಳಿಗೆ ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ವ್ಯವಹಾರ ನಡೆಸುತ್ತಾ ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪರ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸಲು ಪರವಾನಗಿ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯದೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಭಾರತೀಯರ ಮೇಲೆ ಸರ್ಕಾರ ಮೊಕದ್ದಮೆ ದಾಖಲಿಸಿದಾಗ; ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಭಾರತೀಯರ ಪರವಾಗಿ ವಕಾಲತ್ತು ವಹಿಸತೊಡಗಿದರು. ಇದು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ನೈತಿಕ ಸ್ಥೈರ್ಯವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಕೈ ಮೀರುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಟ್ರಾನ್ಸ್
ವಾಲ್ ಸರ್ಕಾರವು ವಲಸಿಗರ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಭಾರತೀಯರು ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರ ಪ್ರವೇಶಿಸದಂತೆ ತಡೆಯಿತು. ಅತಿಕ್ರಮ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಸೆರೆಮನೆಗೆ ಕಳಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿತು.
ಹರಿಲಾಲ್
ಗಾಂಧಿ ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು, ಈ ಎಲ್ಲಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ
ಜೊತೆಗೆ ತನ್ನ ತಂದೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂತಹ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು ಹಾಗೂ ಬಿಳಿಯರ ವರ್ಣಬೇಧ ನೀತಿಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಭಾರತೀಯರು ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಜನಾಂಗದ ಜೊತೆ ನಿಲ್ಲುವುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರ್ತವ್ಯ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರು. ಅದರಂತೆ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಹರಿಲಾಲ್ ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮದಿಂದ ಹೊರಟು ನಿಂತಾಗ ಹರಿಲಾಲ್ ಗೆ ಆಶ್ರಮವಾಸಿಗಳು ಸನ್ಮಾನಿಸಿ
ಕಳುಹಿಸಿದರು. ಈ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಅವರ
ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ ದೇವದಾಸ್ ಗಾಂಧಿ ಹೆಮ್ಮೆಯಿಂದ ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.
1908 ರ ಜುಲೈ
4 ರಂದು ಹರಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿಯು ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ, ಸರ್ಕಾರದ ಆದೇಶವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯದೆ ಪುಟ್ಟದಾದ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಜುಲೈ 27 ರಂದು ಪೋಲಿಸರು ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದರು. ಮರುದಿನ ಹಲವಾರು ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಿಗಳ ಜೊತೆ ಹರಿಲಾಲರನ್ನೂ ಸಹ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹಾಜರು
ಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಪುತ್ರನ ಹೋರಾಟದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಮ್ಮೆಪಟ್ಟ ಗಾಂಧಿಜಿಯವರು “ ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ವಿಧಿಸುವ ಜುಲ್ಮಾನೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಡ, ಅದರ ಬದಲು ಸೆರೆಮನೆ ವಾಸವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊ” ಎಂದು ತಮ್ಮ ಪುತ್ರನಿಗೆ ಕಿವಿ ಮಾತು ಹೇಳಿದರು. ಗಾಂಧಿಜಿಯವರು ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಿಗಳ ಪರವಾಗಿ ಮಂಡಿಸಿದ ವಾದವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ದಂಡವನ್ನು ವಿಧಿಸಿತು. ಹರಿಲಾಲ್ ಗೆ ಒಂದು ಪೌಂಡ್
ದಂಡವನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ಕಾರಣ ಅವರಿಗೆ ಒಂದು ವಾರ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಕಾಯಂಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.
ಹರಿಲಾಲ್
ಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಜೈಲಿಗೆ ಹೋದಾಗ ಅವರಿಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಪುತ್ರನನ್ನು ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಪ್ರೆರೇಪಿಸಿ ಜೈಲಿಗೆ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಹಿನ್ನಲೆ ಕುರಿತಂತೆ ಹಲವಾರು ಮಂದಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದರು. ಅವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ನೀಡಿದ ಉತ್ತರ ಹೀಗಿತ್ತು” ದಕ್ಷಿಣ
ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ವರ್ಣಬೇಧ ನೀತಿಯ ಕಾನೂನನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಬೇಕೆಂದು ನಾನು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ
ಭಾರತೀಯನಿಗೂ ಕರೆ ನೀಡುತ್ತೀದ್ದೇನೆ, ಏಕೆಂದರೆ, ಓರ್ವ ನ್ಯಾಯವಾದಿಯಾಗಿ ನಾನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಇದೀಗ ನನ್ನ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ನನ್ನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಇಲ್ಲಿನ ಕಾನೂನನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಸೆರೆಮನೆವಾಸ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವುದು
ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ನನಗೆ ಸಂತೋಷ ತಂದಿದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಹೋರಾಟದ
ಅನುಭವ ಹರಿಲಾಲ್ ಗೆ ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ
ಅಮೂಲ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣವಾಗಲಿದೆ”
ಎಂದಿದ್ದ ಅವರು, ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರನಿಗೆ ಪತ್ರವೊಂದನ್ನು ಬರೆದು ತುಂಬು ಹೃದಯದಿಂದ ಅಭಿನಂದಿಸಿದ್ದರು.
ಹರಿಲಾಲ್
1908 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 3 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದರು. ಮತ್ತೆ ಆಗಸ್ಟ್ 10 ರಂದು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಎರಡನೆಯ ಬಾರಿ ಅವರ ಮೇಲೆ ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಲು ಅನುಮತಿ ಪತ್ರ ಪಡೆದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಮೊಕದ್ದಮೆಯನ್ನು ಹೂಡಲಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧೀಜಿ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ಪರವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಲಯದಲ್ಲಿ ಹಾಜರಿದ್ದರು. ಹರಿಲಾಲ್ ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರವನ್ನು ತೊರೆದು ಹೋಗಲು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದರು.Áದರೆ, ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅಪರಾಧಿಯು 24 ಗಂಟೆಯ ಅವಧಿಯೊಳಗೆ ನಗರ ತೊರೆಯಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶ ನೀಡಿತು. ಆದರೆ, ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇನ್ನಿಬ್ಬರು
ಭಾರತೀಯರ ಅವಧಿ ಸಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಗಿಯಲಿದ್ದು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿರುವ್ಯದರಿಂದ
ಕಾಲಾವಕಾಶ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಗಾಂಧೀಯವರು ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಹರಿಲಾಲ್ ಒಂದು ವಾರ ಕಾಲ ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರದಲ್ಲಿರಲು ಅನುಮತಿ ನೀಡಲಾಯಿತು.
ನ್ಯಾಯಾಲಯದ
ಆದೇಶದಂತೆ ಆಗಸ್ಟ್ 18 ರ ನಂತರವೂ ಹರಿಲಾಲ್
ಅವರು ನಗರವನ್ನು ತೊರೆಯದೆ ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡ ಕಾರಣ ಅವರನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರ ಪುನಃ ಬಂಧಿಸಿತು. ಈ ಬಾರಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು
ಅವರಿಗೆ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಕಠಿಣ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿತು. ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಸೆರೆಮನೆವಾಸ ಮುಗಿಸಿದ ಪುತ್ರನನ್ನು ಕರೆತರಲು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 17 ರಂದು ಹೋದಾಗ ಅವರಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯ ಕಾದಿತ್ತು. ಆ ದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ
7 ಗಂಟೆಗೆ ಹರಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಜೈಲಿನಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ಪೋಲಿಸರು, ತಮ್ಮ ಸುಪರ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ದು ನಟಾಲ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ದು ಬಿಟ್ಟು ಬಂದಿದ್ದರು. ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮ ತಲುಪಿದ್ದ ಹರಿಲಾಲ್ ಗೆ ಟೆಲಿಗ್ರಾಂ ಕಳಿಸಿದ
ಗಾಂಧೀಯವರು ವಾಪಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್ ವಾಲ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಮರುದಿನ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹರಿಲಾಲ್ ನನ್ನು ವೊಲ್ಕ್ ಸ್ಟ್ರಟ್ ನಗರದ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಪೊಲೀಸರು ಬಂಧಿಸಿದರು. ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 22 ರಂದು ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿದ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು 50 ಪೌಂಡ್ ಮೊತ್ತದ ಜಾಮೀನು ನೀಡಿ ತೆರಳಬಹುದೆಂದು ಆದೇಶಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ತನ್ನ ಅಸಹಾಯಕತೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಿದ ಹರಿಲಾಲ್ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸಲು ಸಿದ್ಧ ಎಂದು ನುಡಿದಾಗ, ಮನಕರಗಿದ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ಕಳಿಸಿದರು.
ಈ
ನಡುವೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ಕರೆ ನೀಡಿದ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಬಿಳಿಯರನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಗಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲ ದೊರೆಯತೊಡಗಿತು. 1908 ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 8 ರಂದು
ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ
ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ್ದ ಪೋಲಿಸರು ಹೋರಾಟವು ತೀವ್ರವಾದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಪುನಃ 14 ರಂದು ಪುನಃ
ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹಾಜರು ಪಡಿಸಿದರು. ಅವರ ಮುಂದೆ 25 ಪೌಂಡ್ ಜುಲ್ಮಾನೆ ಅಥವಾ ಎರಡು ತಿಂಗಳು ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಯ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು
ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಅವರನ್ನು ಒಂದು ವಾರ ಕಾಲ ವೊಲ್ಕ್ ಸ್ರುಟ್ ನಗರದ ಬಂಧಿಖಾನೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟಿದ್ದು, ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ಜೋಹಾನ್ಸ್‍ಬರ್ಗ್ ಸೆರೆಮನೆಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಪೊಯನಿಕ್ಸ್ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಸ್ತೂರಬಾ ತೀವ್ರ ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾದರು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು
ಕಾಣಲು ಬಂದ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ಗೆ ತಾಯಿಯ ಯೋಗಕ್ಷೇಮದ
ಜೊತೆಗೆ ನಿನ್ನ ಪತ್ನಿ ಗುಲಾಬ್ ಹಾಗೂ ಪುತ್ರಿ ರಾಮಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು.
ಈ ಈ
ಎಲ್ಲಾ ಘಟನಾವಳಿಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ, ಗಾಂದೀಜಿಗೆ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ಕುರಿತಂತೆ ಯಾವುದೇ ಕಹಿ ಭಾವನೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ಇಚ್ಚೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಹದಿನಾರನೆಯ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ವಿವಾಹವಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಅವರು ಹೊರಹಾಕಿದ್ದನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿದರೆ, ಅದನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ದ್ವೇಷವನ್ನಾಗಿ ಅವರು ಪರಿವರ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ. ಕಸ್ತೂರಬಾ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಹರಿಲಾಲ್ ಮತ್ತೇ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ದುಮುಕಿದರು. ಪ್ರತಿ ಸಾರಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಪೋಲಿಸರು ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಬಂಧಿಸಿ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಅವರನ್ನು ಕಾನೂನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹಾಜರು ಪಡಿಸಿದಾಗ ಆರು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಕಠಿಣ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಯಿತು. ತಂದೆ ಮತ್ತು ಮಗ ಒಂದೇ ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ
ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹರಿಲಾಲ್ ಬಂಧನದಿಂದ ಕಳವಳಗೊಂಡ ಗಾಂಧಿಜಿಯವರು ಜೈಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮ ಸೊಸೆ ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದು
ಮಗುವಿನ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ನಿನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡರಲ್ಲದೆ, ತಮ್ಮ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರ ಮಣಿಲಾಲ್ ಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದು
ತಾಯಿ ಕಸ್ತೂರಬಾ ಹಾಗೂ ಅತ್ತಿಗೆ ಗುಲಾಬ್ ಬೆಹನ್ ಮತ್ತು ಮಗುವನ್ನು ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಜೋಪಾನ ಮಾಡುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ನಿನ್ನದೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಇದು ಸಾಲದೆಂಬಂತೆ ತಮ್ಮ ಮಿತ್ರ ಪೊಲ್ಲಾಕ್ ಅವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದು ಸೊಸೆ
ಹಾಗೂ ಮೊಮ್ಮಗಳ ಯೋಗಕ್ಷೇಮ ವಿಚಾರಿಸುವಂತೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.
( ಮೇಲುಕೋಟೆಯ
ಜನಪದ ಸೇವಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ “ ಜನಪದ ವಿಚಾರ” ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿರುವ
ಕಥನ)
(ಮುಂದುವರಿಯುವುದು)
