ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಮತ್ತು ಮತೀಯವಾದದ ವಿಕೃತಿಗಳು

ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಅಲ್ಪ ಸಂಖ್ಯಾತ ಹಾಗೂ ಮೇಲ್ವರ್ಗದ ಸಮುದಾಯದ ಪಾಲಿಗೆ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥವಾಗಿರುವ ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಕೃತಿಯು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಘಪರಿವಾರದ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದ ನಂತರ ಹಲವು ರೀತಿಯ ವಿವಾದಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವಾಗಿದೆ. ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಾಂಗ ಖಾತೆಯ ಸಚವೆಯಾಗಿರುವ ಸುಷ್ಮಸ್ವರಾಜ್ ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥವನ್ನಾಗಿ ರೂಪಿಸಲು ಬಿ.ಜೆ.ಪಿ. ಸರ್ಕಾರ ಸನದ್ಧವಾಗಿರುವ ವಿಷಯವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಗೊಳಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಮೇಲಿನ ಚರ್ಚೆ ಇದೀಗ ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ಬಂದಿದೆ,

ಇಲ್ಲಿ ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಗ್ರಂಥ ಮೇಲಿನ ಆರೋಪ, ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ಒಂದು ಬದಿಗೆ ಸರಿಸಿ; ನಾವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದಿದೆ. ಬಹು ಸಂಸ್ಕøತಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ “ಬಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನ” ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವೊಂದಿದ್ದು, ಅದು ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷಿಕರಿಗೆ, ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮೀಯರಿಗೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ಜಾತಿಯ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಲ್ಲದೆ ಸಮುದಾಯದ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬದುಕುತ್ತಿರುವ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಗಳಿಗೆ ತಮಗೆ ಇಷ್ಟವಾದಂತೆ ಬದುಕಲು ¸ಂವಿಧಾನ ಬದ್ಧ  ಸಮಾನ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಅಲ್ಪ ಸಂಖ್ಯಾತ ಸಮುದಾಯವೊಂದರ ಆಶೋತ್ತರಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥವಾಗಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಸಂವಿಧಾನ ವಿರೋಧಿಯಲ್ಲವೆ? ಒಂದು ಧರ್ಮದ ಕೃತಿಯನ್ನು ಅನ್ಯ ಧರ್ಮಿಯರ ಮೇಲೆ ಹೇರಲು ಹೊರಟಿರುವ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ ಅಥವಾ ಮೂಲಭೂತವಾದಿತನವೇ  ಹೊರತು ಬೇರೇನಲ್ಲ.

 ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ  ನೆಲೆಗಳ ಆಚೆ ನಿಂತು ಬದುಕಿದ, ವಿಶ್ವ ಮಾನವ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡು ಚಿಂತಿಸಿದ ಅನೇಕ ಚಿಂತಕರು ಮತ್ತು ಸಾಹಿತಿಗಳು ಭಗವದ್ಗೀತೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತೀಯ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಉದ್ದೀಪಿಸುವ ಕಾಯಕವನ್ನು ವೃತ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವ ನಮ್ಮ  ಕೆಲವು ದೃಶ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಅವಹೇಳನಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲೀಗ ಬಡತನ, ಹಸಿವು, ಅಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಅನಕ್ಷರತೆಗಿಂತ  ಬೃಹದಾಕಾರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಸಹನೆಯ ಭಾವನೆ ಹಾಗೂ ಮತೀಯವಾz ಇವುಗಳುÀ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲಾಗಿವೆ. ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಇಲ್ಲದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಿ.ಲಂಕೇಶ್, ಪ್ರೊ. ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರೊ.ಕೆ. ರಾಮದಾಸ್‍ರಿಲ್ಲದ ಕರ್ನಾಟಕ ಇವುಗಳು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿಯುಗುಳುವ ಮತ್ತು ಅಕ್ಷರದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಿಷ ಕಕ್ಕುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮೂಲಭೂತವಾದಿಗಳಿಗೆ ವೇದಿಕೆಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿವೆ.

ಸಾವಿರಾರು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ನೂರಾರು ಸಂಸ್ಕತಿ ಹಾಗೂ ಹಲವು ಧರ್ಮಗಳ ನೆಲವಾದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸ ಮುನಿ ಬರೆದ ಮಹಾಭಾರತವೊಂದೇ  ಅಂತಿಮ ಕೃತಿಯಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೆ, ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಬರೆದ ರಾಮಾಯಾಣವೊಂದೇ ಪರಮ ಹಾಗೂ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಯಲ್ಲ. ಒಂದೊಂದು ಭಾಷೆಗೂ , ಒಂದೊಂದು ಸಂಸ್ಕತಿಗೂ   ಅವರದೇ ಆದ ಮಹಾಭಾರತಗಳಿವೆ. ರಾಮಾಯಣಗಳಿವೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡ  ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಸಾಕ್ಷಿ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಂತಿರುವ ಕುವೆಂಪು ರವರು ತಮ್ಮ “ಕರಿಸಿದ್ಧ’ ಎಂಬ ಕಥನ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಜಗಕೆಲ್ಲ ಒಂದೆ ರಾಮಾಯಣವು ಎಂಬುದದು

 ಹೆದ್ದಪ್ಪು. ಇಳೆಗೆಲ್ಲ ವಾಲ್ಮೀಕಿಯೊಬ್ಬನೇ

   ಕವಿ ಎಂಬುದು ತಪ್ಪು. ತಿರೆಗೆಲ್ಲ ಶ್ರೀರಾಮ

ನೊಬ್ಬನೇ ಎಂಬುವರು ಬೆಪ್ಪುಗಳೇ. ಹನುಮಂತ

  ರೆನಿತಿಹರು ಮಲೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ! ಒಂದೊಂದು

ಹಳ್ಳಿಯಲಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಜಸವಂತನಾಗದಿಹ

ವಾಲ್ಮೀಕಿ ನೆಲಸಿಹನು. ರಾಮಾಯಣಗಳಂತೂ

ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮಿತಿಯಿಲ್ಲ. ಕಣ್ದೆರೆದು ನೋಡಿದರೆ

ತೋರಿ ಬರುವುದು ನಿಜವು. ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಗಂಡಿನಲಿ

ಶ್ರೀರಾಮನಡಗಿಹನು; ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಹೆಂಡತಿಯ

ಎದೆಯೊಳಿರುವಳು ಸೀತೆ, ಇಂತಿರಲು ವಾಲ್ಮೀಕಿ

ಬರೆದಿರುವ ರಾಮಾಯಣವು ಕೋಟಿ ಕಾವ್ಯಗಳ

ಲೊಂದೆನ್ನಲತಿಶಯವೆ?

ನಮ್ಮ ಭಾರತದ ಪುರಾಣ ಕಾವ್ಯಗಳ ವಸ್ತು ಸ್ಥಿತಿ ಹೀಗಿರುವಾಗ, ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಬದುಕಿದ್ದ ಜಗತ್ತಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜಾನಪದ ತಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದ ಎ.ಕೆ. ರಾಮಾನುಜಂ ರವರು ಸಂಪಾದಿಸಿದ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಮಾಯಣ ಕಥನಗಳ ಕೃತಿ “ ಮುನ್ನೂರು ರಾಮಾಯಣಗಳು” ಎಂಬ ಕೃತಿಯು ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಪದವಿಗೆ ಪಠ್ಯವಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊರಗಿಟ್ಟ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮೂಲಭೂತವಾದಿ ಮನಸ್ಸುಗಳು ಇದೀಗ ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವುದು ವರ್ತಮಾನದ ವ್ಯಂಗ್ಯವಲ್ಲದೆ ಬೇರೇನೂ ಅಲ್ಲ.

ವ್ಯಾಸ ಮುನಿ ಬರೆದದ್ದೇ  “ಮಹಾಭಾರತ” ಕೃತಿ ಎಂದು ನಂಬಿಕೊಂಡಿರುವ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆ ಪಡೆದವರಂತೆ ವರ್ತಿಸುವ ಬೃಹಸ್ಪತಿಗಳು ನಮ್ಮ ಜನಪದರ ನಡುವೆಯೂ ಮಹಾಭಾರತ ಎಂಬ ಮೌಖಿಕ ಪಠ್ಯವೊಂದು ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಎದೆಯಿಂದ ಎದೆಗೆ ಹರಿದು ಬಂದಿರುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಅರಿಯಬೇಕಿದೆ. ಜಾನಪದ ತಜ್ಞ ಹಾಗೂ ಸುಶ್ರಾವ್ಯ ಕಂಠದ ನನ್ನ ಹಿರಿಯ ಮಿತ್ರರಾದ ಮೈಸೂರಿನ ಡಾ.ಪಿ.ಕೆ. ರಾಜಶೇಖರ್ ಅವರು ಎ. ನಾಲ್ಕು ಡೆಮ್ಮಿ ಆಕಾರದ ಹಾಳೆಯಲ್ಲಿ 640 ಪುಟಗಳ ಅಂದರೆ ನಾವು ಓದುವ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಹಾಳೆ ಸೈಜಿನಲ್ಲಿ 1280 ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿರುವ “ ಜನಪದ ಮಹಾಭಾರತ” ಎಂಬ ಕೃತಿ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಮಯವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಅಪರೂಪದ ಅಲಿಖಿತ ಕೃತಿ ಅಥವಾ ಮೌಖಿಕ ಪಠ್ಯವು ಚಾಮರಾಜನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಿದ್ದ ಸೆಟ್ಟಿ ಎಂಬ ಗಾಣಿಗ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಅನಕ್ಷರಸ್ಥನೊಬ್ಬನ ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿ ಕುಳಿತಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ನನ್ನ ಪಾಲಿಗೆ ಸಿದ್ದ ಶೆಟ್ಟಿ ಎಂಬ ಅನಕ್ಷರಸ್ತ ವಾಲ್ಮೀಕಿ, ವ್ಯಾಸರಿಗಿಂತ ದೊಡ್ಡವನು. ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಪಠ್ಯಗಳು ನಮ್ಮ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಜನಪದರ ಎದೆಯೊಳಗೆ ಅನಾಮಿಕವಾಗಿ ಅಡಗಿ ಕುಳಿತಿವೆ.

ಹಾಡಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಜನಪದ ಮಹಾಭಾರತ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಗಧಾ ಯುದ್ಧ ಪರ್ವ ಭಾಗವು, ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೀಗೆ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.

   ಜಯತು ಜಯ ಜಯತು ಜಯ ಜಯತು ಜಯತೋ

   ಶ್ರೀ ಕ್ರಿಷ್ಣ ( ಕೃಷ್ಣ ಅಲ್ಲ) ಪರಮಾತ್ಮ ಜಯತು ಜಯತೋ ( ಸೊಲ್ಲು)

ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತನ್ನವರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಏಕಾಂಗಿಯಾದ ದುರ್ಯೋಧನ  ಬಾಣಗಳ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವ ಭೀಷ್ಮರ ಬಳಿ ಬಂದು ಸಲಹೆ ಕೇಳುವ ಭಾಗವು ಇಂತಿದೆ.

ಸರಳ ಮಂಚದ ಮೇಲೆ/ ಭೀಷ್ಮರು ಮನುಗಿರಲು/ ಗುರುವಾದ ದ್ರೋಣರು/ ಸೋರುಗ್ರಸ್ತರಾದರು/ ಶಲ್ಯ ಶಕುನಿ ಕರ್ಣ/ ಸೈಂಧುವ ದುಸ್ವಾಸ/ ಗಾಂಧಾರಿ ತಾಯಿಯ/ ತೊಂಬತ್ತೊಂಬತ್ತು ಮಕ್ಕಳು/ ಪರಲೋಕ ಸೇರಿದರು/ ಉಳಿದೋನೊ ಒಬ್ಬನೆ/ ಕೌರವರಾಯನು/ ಮುಂದ್ಯಾರು ನನಗೆ/ ಗತಿಯೆಂದು ಚಿಂತಿಸಿ/ವ್ಯೆತೆಗಳ ಮಾಡುತಾನೆ.ಪಾಂಡವಕುಮಾರರಲ್ಲಿ/ ಪರಮವೈರಿ ಆ ರುಕೋದ(ಭೀಮ)/ ಅವನನ್ನು ಮುಗಿಸದೆ/ನಾನು ಸಾಯುವಂತಿಲ್ಲ/ಅಲ್ಲಿಗೆ ನನ್ನ ಬದುಕು/ ಸಫಲವು ಸಾರ್ಥಕವು/ಹೀಗೆಂದು ಕೌರವನು/ ಮನದೊಳಗೆ ಯೋಚಿಸಿ/ಚಿಂತೆಗಳ ಮಾಡುತಾನೆ.

ಹೆತ್ತಯ್ಯ ಭೀಷರು/ ಸರಳು ಮಂಚದ ಮೇಲೆ/ವೆಥೆಗಳ ಪಡುವಾಗ/ ಕೌರವೇಶ್ವರನಾದ/ ದುಯೋದ ಅಲ್ಲಿಗೆ/ ಬಂದು ಹೆತ್ತಯ್ಯನ/ಪಾದಗಳ ತಬ್ಬುಕೊಂಡ/ ಹೆತ್ತಯ್ಯ ಹೆತ್ತಯ್ಯ/ನನ್ನ ಹಟಸಾದ್ನೆಯಿಂದ/ನಿಮ್ಮ ಮಾತ ಕೇಳದೆ/ಪಾಡವ ಕುಮಾರರಲ್ಲಿ/ ಹಗೆತನವ ಮಾಡಿದೆನು/ಘನವಂತರಾದ ನೀವು/ ಇಂತೆ ಪಾಡು ಪಡುವುದಕ್ಕೆ/ನಾನೇ ಕಾರ್ಣನಾದೆನು/ ಎಲ್ಲಾರು ನನ್ನೊಬ್ಬನ/ಕೈಬಿಟ್ಟು ಹೋದರು/ ಇನ್ಯಾಗೆ ನಾನೊಬ್ನೆ/ ಪಾಂಡುವರ ಜಯಿಸಲಜ್ಜ?.

 ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಷ್ಮ ಹೇಳುವ ಮಾತುಗಳಿವು- ಕಂದ ವೀರ ದುರ್ಯೋದ/ ಪಾಡವಕುಮಾರರಿಗೆ/ ಪರಮಾತ್ನ ಸಾಹ್ಯವುಂಟು/ಆದರೂನಿನ್ನಮನಸ/ನಾನುಕೆಡಿಸೋನಲ್ಲ/ಗೋವುಕೊಂದಪಾಪಾನ/ಕಳುಕೊಳ್ಳಬೇಕೂಂತ/ಬಲರಾಮದೇವರು/ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಂತ/ಹೋಗಿರುವಂತಹದ್ದು/ನಿನಗೆ ಗೊತ್ತು ತಾನೆ?/ ಬಲರಾಮನಿಗೆ ಕಂದ/ನೀನಂದ್ರೆ ಪಮಚಪ್ರಾಣ/ಅವನಿಂದ ನಿನಗೇನಾದ್ರೂ/ ಸಾಹ್ಯವು ಆಗಬವುದು/ ಅವನು ಬರೀನ್ಗಂಟ/ ನೀನು ತಲೆಮರೆಸಿಕೊಂಡಿರಬೇಕು.

ಇದಕ್ಕೆ ದುಯೋಧನ ಹೀಗೆ ಆಕ್ಷೇಪವೆತ್ತುತ್ತಾನೆ

ಹೆತ್ತಯ್ಯ ನಾನು ವೀರ/ ಹೇಡಿಯಂತೆ ತಲೆ ಮರೆಸಿ/ಕೊಳ್ಳುವುದು ಯಾವ ನ್ಯಾಯ?

ದುರ್ಯೋಧನನ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಭೀಷ್ಮರು ನೀಡುವ ಉತ್ತರ ಹೀಗೆ ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿದೆ.

ಕಾಲವೆಂಬ ಆನೆಯ/ ಹೊಟ್ಟೇಲಿ ನಾವುಗಳು/ ಬ್ಯಾಲದ ಹಣ್ಣುಗಳು/ ಆನೆಯ ಹೊಟ್ಟೇಗೆ/ ಹೋಗಬಾರದನ್ನೋದಾದ್ರೆ/ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು/ ಒಳ್ಳೆಯ ದಿನಗಳಿಗಾಗಿ/ ಕಾದು ಕೂರಬೇಕು ಕಂದಾ?

ಜನಪದ ಮಹಾಭಾರತ ಕೃತಿಯ ಈ ಪದ್ಯದ ಸಾಲುಗಳು ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಶ್ಲೋಕಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮೌಲ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಎಂದು ನನಗನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ನುಡಿಗಟ್ಟನ್ನು (ಕಾಲವೆಂಬ ಆನೆಯ ಹೊಟ್ಟೆಲಿ ನಾವುಗಳು ಬ್ಯಾಲದ ಹಣ್ಣುಗಳು) ರೂಪಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಿರುವ ನಮ್ಮ ಜನಪದರು ಪಂಪ, ರನ್ನ, ಜನ್ನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾದ ಕವಿಗಳೆ? ಈ ಕಥನವನ್ನು ಕೇಳಿದ ನಾಡೋಜ ಹಂಪನಾ ರವರು ಸಿದ್ದಶೆಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಪಿ.ಕೆ. ರಾಜಶೇಖರ್ ರವನ್ನು   ಅಭಿನವ ವ್ಯಾಸನಿಗೆ, ಅಭಿನವ ಗಣಪನಿಗೆ ಉಘೇ ಉಘೇ’ ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡಿರುವುದು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ.

ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥವಾಗಿ ಜಾಗತಿಕ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದಿದೆ ನಿಜ. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಖ್ಯಾತ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಡಾ.ಎಸ್ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊ. ಹಿರಿಯಣ್ಣನವರ ಪಾಲಿಗೆ ಅದು ನೀತಿ ಗ್ರಂಥವಾಗಿ ಕಂಡರೆ, ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಗೆ ಭಗವದ್ಗೀತೆ  ಮಾನವನ ಒಳಿತು ಕೆಡುಕುಗಳ ನೀತಿ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಕಂಡಿದೆ. ಇವರು  ಅಥವಾ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಜಗತ್ತಿನ ಪಂಡಿತರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು ಎಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ನಾಗರೀಕರು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆ ಎಂಬ ಹಠವೇಕೆ? ತಿರುಪತಿ ತಿಮ್ಮಪ್ಪನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಟ್ಟಮಾರನಹಳ್ಳಿ ತಿಮ್ಮೆಗೌಡ ಒಪ್ಪಿಕೊಳಬೇಕು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ ಅದು ಸರ್ವಾಧಿಕಾರದ ಧೋರಣೆ ಮಾತ್ರ ಆದೀತು. ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಅಸ್ಮಿತೆ ಕುರಿತಂತೆ ಮತ್ತು ಅದು  ರಚಿತವಾದ ಕಾಲಘಟ್ಟ ಕುರಿತಂತೆ ಹಾಗೂ  ಅದರಲ್ಲಿರುವ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ವೈರುಧ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ  ಕಳೆದ ಅರ್ಧ ಶತಮಾನದಿಮದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮತ್ತು ತಕರಾರುಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಕುರಿತಂತೆ ಖಚಿತ ವಾಖ್ಯಾನಗಳಿಲ್ಲದ ಈ ದಿನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯನ್ನು ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ತರಲು ಹೊರಟಿರುವುದು ಸಂಘಪರಿವಾರ ನೇತೃತ್ವದ ಕೇಂದ್ರಸರ್ಕಾರದ ಮರೆಮಾಚಿದ ಗುರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಹಿಡನ್ ಅಜೆಂಡಾಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಂದು ಕರೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಭಗವದ್ಗೀತೆಯನ್ನು ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವಕ್ಕಿಂತಲೂ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ, ಖ್ಯಾತ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಾದ ಕೋಸಾಂಬಿಯವರು ಭಗವದ್ಗೀತೆಯು ಬುದ್ಧನ ಕಾಲದ ನಂತರ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ಗ್ರಂಥವೆಂದು ಪುರಾವೆಗಳ ಸಹಿತ ವಾದ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಂದರೆ ಕ್ರಿಶ್ತ ಪೂರ್ವ 300 ರಿಂದ 150 ವರ್ಷಗಳ ನಡುವಿನದು ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.  ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ ಸೂತ್ರದ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯಿದೆ. ( 13.4 ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರ ಪದೈಶ್ಚೇವ ಹೇತುಮದ್ಬಿಃ ವಿನಿಶ್ಚಿತೈಃ) ಬ್ರಹ್ಮ ಸೂತ್ರ ಗ್ರಂಥವು ಬುದ್ಧನ ದರ್ಶನಗಳ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಸಂಗತಿ. ಅದೇ ರೀತಿ ಭಗದ್ಗೀತೆಯ ಶ್ಲೋಕಗಳ ನಿಖರವಾದ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಎಷ್ಟು. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಯಾರಲ್ಲೂ ಸಹಮತವಿಲ್ಲ. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿರುವ ವೈರುಧ್ಯ ಕುರಿತು ಡಾ. ಬಿ.ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಎತ್ತಿದ ಮೌಲಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಈವರೆಗೆ ಯಾರೂ ಉತ್ತರಿಸುವ ಗೋಜಿಗೆ ಹೋಗಿಲ್ಲ.

ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ವೈರುಧ್ಯಗಳನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಗೀತೆಯ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ 4.29ಃ ಜ್ಞಾನಂ ಲಬ್ದ್ವಾ ಪರಾಂ ಶಾಂತಿ ಅಚಿರೇಣಾಧಿಗಚ್ಛತಿ ಅಂದರೆ, ಜ್ಞಾನವು ಭಕ್ತಿಗಿಂತಲೂ ದೊಡ್ಡದು. ಅದರ ಮೂಲಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನ ಅಥವಾ ಸ್ತರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುವುದೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅದೇ ಗೀತೆಯ ಹನ್ನೆರೆಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ 12.12ಃ ಶ್ರೇಯೋ ಹಿ ಜ್ಞಾನಮುಭ್ಯಾಸಾತ್ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಧ್ಯಾನಂ ವಿಶಿಷ್ಯತೇ ಧ್ಯಾನಾತ್ ಕರ್ಮಫಲತ್ಯಾಗಃ ತ್ಯಾಗಾತ್ ಶಾಂತಿರನಂತರಂ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಜ್ಞಾನಕ್ಕಿಂತಲೂ ಧ್ಯಾನ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದುದು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.

ಅಧ್ಯಾಯ 9 ರಲ್ಲಿ 9.29ಃ ಸಮೋಹಂ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ನ ಮೇ ದ್ವೇಷ್ಯೋಸ್ತಿ ನ ಪ್ರಿಯಂ ಅಂದರೆ ತನಗೆ ಯಾರೂ ಪ್ರಿಯರೂ ಅಲ್ಲ, ಅಪ್ರಿಯರೂ ಅಲ್ಲ ಎಂದು ಕೃಷ್ಣ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಮತ್ತೇ 12 ನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ 12.20 ರಲ್ಲಿ ಶ್ರದ್ದಧಾನಾ ಮತ್ವರಮಾ ಭಕ್ತಾಸ್ತೇ ಅತೀವ ಮೇ ಪ್ರಿಯಃ ಅಂದರೆ ಭಕ್ತರು ತನಗೆ ಪ್ರಿಯರೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.

ಇಂತಹ ವೈರುಧ್ಯಗಳ ಗೂಡಾದ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡವರಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡವರನ್ನು ಹೇಗೆ  ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು?

ಇದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪವಿತ್ರ ಗಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮದ ಬೈಬಲ್ ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ಕುರಾನ್ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿಯು ಸಹ ಇಂತಹ  ಕುರುಡು ಆಚರಣೆಯ ಸಂಗತಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ವೈರುಧ್ಯಗಳಿವೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ  ಕೆಲವು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಾವು ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಸೀಮಿತ ಜ್ಞಾನದ ಪರೀಧಿಯೊಳಗೆ ರಚಿತವಾದ ಈ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಪರಾಮರ್ಶಿಸದೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರನ್ನು ದೇವರೆಂದು ಕರೆದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದ ಈ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು 21 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರ ಈ ಎರಡೂ ಗ್ರಹಗಳು ನಾನು ಬದುಕುತ್ತಿರುವ ಭೂಮಿಯಂತಹ  ಗ್ರಹಗಳು ಎಂದು ನಂಬಿಕೊಂಡಿರುವ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಹೇರಲು ಸಾದ್ಯವೆ?

ಕೊನೆಯ ಮಾತು- ನನ್ನ ಆತ್ಮಿಯ ಮಿತ್ರರೂ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ನಾಡು ಕಂಡ ಸಂಸ್ಕತಿ ಚಿಂತಕರೂ ಆದ ಡಾ. ರಹಮತ್ ತರೀಕೆರೆಯವರು ಕಳೆದ ವಾರದ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೃತಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ, ಧರ್ಮಗಳು ಎಲ್ಲರನ್ನು, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಮ್ಮ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿವೆ. ಪಾಕಿಸ್ಥಾನದ ಪೇಷಾವರದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಶಾಲೆಯ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ಕೃತ್ಯ ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಭಾಗ ಎಂದು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದರು. ಮುಸ್ಲಿಂ ಮೂಲಭೂತವಾದಿಗಳಿಗೆ ತರೀಕೆರೆಯವರ ಮಾತುಗಳು ಧರ್ಮ ವಿರೋಧಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಹಾಗೆ ಕಂಡರೆ, ನನ್ನ ಪಾಲಿಗೆ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜಾತಿಯ ನೆಲೆಗಳಾಚೆ ನಿಂತು ಮನುಷ್ಯತ್ವ ಮತ್ತು ಮಾನವೀಯತೆಗಾಗಿ ತುಡಿಯುವ  ಸಹೃದಯಿ ಜೀವವೊಂದರ ಹಾಗೂ ಮನುಕುಲಕ್ಕೆ ಮಾದರಿಯಾಗುವ ಮಾತುಗಳಂತೆ ತೋರಿದವು.

ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಗಳ ವಿಚಾರವಾಗಿ ನಾವು ಮುಕ್ತ ಮನಸ್ಸು ಹೊಂದಲಾಗದೆ ದ್ವೀಪ ಸದೃಶ್ಯವಾಗಿ ಬದುಕುತ್ತಾ, ನಮ್ಮ ನಮ್ಮ ಮೂಗಿನ ನೇರಕ್ಕೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾ ಸಾಗಿದರೆ, ನಾವು ಬದುಕುತ್ತಿರುವ ವರ್ತಮಾನದ ಜಗತ್ತು  ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ನೆಲದ ಮೇಲಿನ ನರಕವಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಈ ಸಾಲುಗಳು ನೆನಪಾಗುತ್ತಿವೆ,

        ಯಾವ ಕಾಲದ ಶಾಸ್ತ್ರವೇನು ಹೇಳಿದರೇನು?

        ಎದೆಯ ದನಿಗೂ ಮಿಗಿಲು ಶಾಸ್ತ್ರವಿಹುದೇನು?

       ಎಂದೊ ಮನು ಬರೆದಿಟ್ಟುದಿಂದೆಮೆಗೆ ಕಟ್ಟೆನು?

(ಮಾಹಿತಿ ಸೌಜನ್ಯ- ಗುರು ಸಮಾನರಾದ ಡಾ.ಜಿ. ರಾಮಕೃಷ್ಣ ರವರ ಲೇಖನ-ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಮರು ವಾಖ್ಯಾನದತ್ತ ಲೇಖನ.  ಡಾ. ವಿಜಯಾ ಸಂಪಾದಕತ್ವದ “ ಪಠ್ಯಾನುಸಂಧಾನ” ಕೃತಿ)

ಸರೆಮನೆಯೆಂಬ ಪಂಜರದ ಬಣ್ಣಗಳು

 ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂಬುದು ನಾಗರೀಕರ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಆಯುಧ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನು ನಾವು ಸಹ ನಂಬಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದೇವೆ. ಆದರೆ, ಜಗತ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ಬಲಿಷ್ಟ ಹಾಗೂ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಾಗರೀಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇವೆರೆಡೂ  ಪೋಲಿಸ್ ಕ್ರೌರ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಬೂಟುಗಾಲಿನ ಕೆಳಗೆ ಮತ್ತು ಲಾಠಿಗಳ ನಡುವೆ  ಸಿಲುಕಿ ಹೇಗೆ ವಿಲವಲನೆ ಒದ್ದಾಡುತ್ತಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನಲ್ಲಿ  ಪ್ರಕಟವಾಗಿರುವ “ಕಲರ್ಸ್ ಆಫ್ ದ ಕೇಜ್” ಎಂಬ ಕೃತಿ ನಮ್ಮೆದುರು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿದೆ.

ಈ ಹಿಂದೆ 1970 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪ್ರವಾಸ ಬಂದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಕತ್ತ ನಗರದ ಯುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಮುಖಂಡನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಿ, ನಂತರ ಆತನನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿ , ಸಿ.ಪಿ.ಐ.(ಎಂ) ಸಂಘಟನೆಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ ಮೇರಿ ಟೈಲರ್ ಎಂಬಾಕೆ 1977 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪತಿಯೊಂದಿಗೆ ನಕ್ಷಲ್ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಬಂಧಿತಳಾಗಿ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸದ್ದಳು. ಆನಂತರ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಆಕೆಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ಬಾರದಂತೆ ಇಂಗ್ಲೇಂಡಿಗೆ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿ ಹೋದ ಆಕೆ ಬರೆದ “ ಮೈ ಇಯರ್ಸ್ ಇನ್  ಆ್ಯನ್ಇಂಡಿಯನ್ ಪ್ರಿಸನ್” ಕೃತಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಸೆಳದಿತ್ತು.( ಈ ಕೃತಿ ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆಗೆ ಅನುವಾದಗೊಂಡಿದೆ) 

ನಮ್ಮ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ವಿ.ವಿ.ಯಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಆಗಿದ್ದ ನಗರಿ ಬಾಬಯ್ಯನವರು 1987 ರಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರದ ನಕ್ಸಲಿಯರಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು ಎಂಬ ಆರೋಪದಡಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಪೋಲಿಸರಿಂದ ಬಂಧಿತರಾಗಿ ಚಿತ್ರ ಹಿಂಸೆ ಅನುಭವಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಅನುಭವವನ್ನು “ ಕಗ್ಗತ್ತಲಲ್ಲಿ 64 ದಿನಗಳು” ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿ, ಆಂಧ್ರ ಪೋಲಿಸರ ರಾಕ್ಷಸಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತೆರದಿಟ್ಟರು. ಈ ಮೂರು ಕೃತಿಗಳು ನಮ್ಮ ಭಾರತದ ಜೈಲುಗಳೆಂಬ ನೆಲದ ಮೇಲಿನ ನರಕಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪರಿಚಯಿಸಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಮತ್ತು ಪೋಲಿಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮುಖವಾಡವನ್ನು ಸಹ ಕಳಚಿಹಾಕಿವೆ ಎನ್ನಬಹುದು.

ಸ್ವತಃ ಪೋಲಿಸರ ದೌರ್ಜನ್ಯಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿ, ತನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ನಾಲ್ಕು  ವರ್ಷ ಎಂಟು ತಿಂಗಳಗಳ ಕಾಲ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಗಪುರ ಜೈಲಿನ ಕತ್ತಲೆಯ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಯಾಗಿ ಹೊರಬಂದ ಮುಂಬೈ ನಗರದ ನಾಗರೀಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಹೋರಾಟಗಾರ ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ ಎಂಬ ದಿಟ್ಟ ಯುವಕನೊಬ್ಬ ದಿನಚರಿಯ ಪುಟಗಳ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿರುವ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಓದುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಈ ಜಗತ್ತು ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದನೆಯ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರೂ ಸಹ, ಭಾರತೀಯ ಪೋಲಿಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇನ್ನೂ 19 ನೇಶತಮಾನದ ಬ್ರಿಟೀಷರ ಮನಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇವೆ ಎಂಬುದು ಮನದಟ್ಟಾಗುತ್ತದೆ.

“ಪಂಜರದ ಬಣ್ಣಗಳು “ ಎಂದು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕರೆಯಬಹುದಾದ ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಲೇಖಕ ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ ತನ್ನ ಕಥೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ. ತನ್ನಂತೆ ಸರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಳೆತ, ಕೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಅನೇಕ ಅಮಾಯಕರ ಚಿಂತಾಜನಕವಾದ ಮತ್ತು ಮನಕರಗುವಂತಹ ಕಥೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. 1993 ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈ ನಗರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬಾಂಬ್ ಸ್ಪೋಟ ಪ್ರಕರಣದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಪ್ರವಾಸಕ್ಕೆ ಬಂದು, ಮುಂಬೈ ನಗರದ ಹೋಟೆಲ್ ಒಂದರಲ್ಲಿ ತಂಗಿದ್ದ ಪಾಕಿಸ್ಥಾನದ ಪ್ರಜೆಯೊಬ್ಬ ತನ್ನದಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಮುಂಬೈ ನಗರದ ಪೋಲಿಸರಿಂದ ಬಂಧಿತನಾಗಿ, ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾ, ಮೌನಕ್ಕೆ ಶರಣಾಗಿರುವ ಕಥನವೂ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿದೆ.

ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ ಮುಂಬೈನಗರದ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದು, ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತ ¸ಸೆಂಟ್ ಕ್ಷೇವಿಯರ್ ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ ಪದವಿ ಪಡೆದ ಬುದ್ಧಿವಂತ. ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆದ ಪರಿಣಾಮ ಕಾಲೇಜು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘದ ನಾಯಕನಾಗಿ ಹೊರ ಹೊಮ್ಮಿದವನು. ಅನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಎಡಪಂಥೀಯ ವಿಚಾರಧಾರೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿ ನಾಗರೀಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಪರವಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು ಅನೇಕ ಯುವಸಂಘನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಾದ್ಯಂತ ಪಾದರಸದಂತೆ  ಓಡಾಡಿದವನು. ಮುಂಬೈ ನಗರದಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ಲೇಖನ ಮತ್ತು ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಸಹ ಬರೆದವನು. ಇಂತಹ  ಅವನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ  ಮತ್ತು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆತನ  ಭವಿಷ್ಯದ ಬದುಕಿಗೆ ಮುಳುವಾದವು.

2007 ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ನಾಗರಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಮ್ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ತೆರಳಿದ್ದ ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಪೋಲಿಸರು ಮರುದಿನ ಅಪಾಯಕಾರಿ ನಕ್ಸಲ್ ನಾಯಕನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಪೋಲಿಸರ ಈ ನಡುವಳಿಕೆಗಳು ಅರಣ್ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಮುಜಗರಕ್ಕೆ ದೂಡಿತ್ತಲ್ಲದೆ, ಅಪಾರವಾಗಿ ಘಾಸಿಗೊಳಿಸಿತು. ಉಪನ್ಯಾಸಕಿಯಾಗಿದ್ದ ಆತನ ಪತ್ನಿ, ಬಡಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಹೆಸರು ಪಡೆದಿದ್ದ ಆತನ ತಾಯಿ, ತಂದೆ ಸಮಾಜದೆದುರು ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸುವಂತಾಯಿತು. ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ಅರುಣ್ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಮೌನವಾಗಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನುಂಗಿಕೊಂಡು, ಅರುಣ್ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ನೈತಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲ ಸೂಚಿಸಿದರು.

ಬೇಸಿಗೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ 48 ಸೆಂಟಿಗ್ರೇಡ್ ಉಷ್ಣತೆಗೆ ಏರುವ ನಾಗಪುರದಲ್ಲಿ ಕಿಟಕಿಗಳಿಲ್ಲದ, ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಮೊಟ್ಟೆಯಾಕಾರದ ಬ್ಯಾರಕ್ ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ  ಆತನನ್ನು ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಯಿತು. ಅದಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಆತನಿಗೆ ನಾನಾ ಬಗೆಯ ಚಿತ್ರ ಹಿಂಸೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಆತನ ಅಂತಃಸತ್ವವನ್ನು ಉಡುಗಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು.

ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ, ನಿರ್ಭಾವುಕನಾಗಿ ಜೈಲಿನ ಸ್ಥಿತಿ ಗತಿಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿರುವುದನ್ನು ಓದುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ಇಂತಹ ನರಕ ಸದೃಶ್ಯ ಸರೆಮನೆಗಳು ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಇನ್ನೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಇರುವುದು ನಿಜವೆ? ಎಂದು  ಅಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅನುಭವಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ನಮಗೆ ಶಾಕ್ ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ನೀಡಿದ  ಅನುಭವದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತವೆ. “ವಾರಗಟ್ಟಲೆ ಸ್ನಾನವಿಲ್ಲದೆ, ಶರೀರದ ಬೆವರಿನಿಂದ ತೊಯ್ದ ನನ್ನ ಉಡುಪುಗಳು ಒಣಗಿದಾಗ ಕಾಗದದ ರಟ್ಟಿನಂತಾಗಿದ್ದವು “ ಎನ್ನುವ ಮಾತು, ಕೊಲೆಗಡುಕರ ನಡುವೆ ಒಬ್ಬ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಕ್ತಿ ಬದುಕಬೇಕಾದ  ಅನಿವಾರ್ಯತೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಹಿಂಸಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ , ಸಹ ಕೈದಿಗಳ ವಿಕೃತ ಮನೋಭಾವ, ಗೂಂಡಾಗಿರಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿ, ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅರಣ್ ಪೆರಿರಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಸಮಾಜಮುಖಿ ಹೋರಾಟಗಾರರನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಅಂಕು ಡೊಂಕುಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ, ಭ್ರಷ್ಟವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಹಾಗೂ ಭ್ರಷ್ಟ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಿಗೆ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅಪಾಯವೆನಿಸುವ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಮನಸ್ಸಿನ ಯುವಕರನ್ನು ಪೊಲೀಸರು ಹೇಗೆ ಮಣಿಸಬಲ್ಲರು ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯಲು ನಾವು ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಓದಲೇಬೇಕು.

ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಹೋರಾಟಗಾರ ಪೆರಿರಾ ಜೈಲಿನಿಂದ ಹೊರಬಾರದಂತೆ ಒಂದರಮೇಲೊಂದರಂತೆ ಆರೋಪ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಪೊಲೀಸರು ಹೊರಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ ನಕ್ಸಲ್ ಪೀಢಿತ ಜಿಲ್ಲೆಯಾದ ಗಢ್ ಚಿರೋಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅನೇಕ ವಿಧ್ವಂಸಕ ಕೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಪೊಲೀಸರ ಮೇಲೆ ನಕ್ಸಲರು ನಡೆಸಿದ್ದ ಸಶಸ್ತ್ರದಾಳಿ ಇವುಗಳ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಹೊರಿಸಿ ಮೊಕೊದ್ದಮೆ ದಾಖಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಜಾಮೀನು ಪಡೆದು ಜೈಲಿನಿಂದ ಹೊರಬರದೆ ಜೀವನವಿಡಿ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಕೊಳೆಯಬೇಕೆಂದು ಪೊಲೀಸರ ಹುನ್ನಾರ. ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾನೆ. ನಕ್ಸಲರ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕವಿತ್ತು ಎಂಬ ಏಕೈಕ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದ ಮಹಿಳೆಯ ಮೇಲೆ ಒಟ್ಟು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿರುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾನೆ.

ತಾವು ನಡೆಸುವ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಕ್ಕೆ ಜೈಲು ಸೇರುವ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಅನೈತಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆ ಮೂಲಕ ಕಾವಿಯೊಂದಿಗೆ ಜೈಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿರುವ ಮಠಾಧೀಶರು ಈ ಲಫಂಗರನ್ನು ಜೈಲಿನ ಹವಾನಯಂತ್ರಣ ವಿ.ಐ.ಪಿ. ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿಡುವ ಬದಲು ಸಾಮಾನ್ಯ ಖೈದಿಗಳ ಜೊತೆ ಕೂಡಿ ಹಾಕಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಭಾರತದ ಜೈಲುಗಳು ಸುಧಾರಣೆಯಾಗಬಹುದೇನೊ? ಇಡೀ ದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ಜೈಲುಗಳು ಕಿಕ್ಕಿರಿದು ತುಂಬಿವೆ. ಹತ್ತು ಮಂದಿಯನ್ನು ಕೂಡಿ ಹಾಕುವ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಐವತ್ತು ಮಂದಿಯನ್ನು ಕೂಡಿ ಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಮಹಿಳಾ ಖೈದಿಗಳು ಅಲ್ಲಿನ ಸಿಬ್ಬಂಧಿ ಮತ್ತು ಅನುಭವಿ ಖೈದಿಗಳ ಲೈಂಗಿಕ ಶೋಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಶೇಕಡ ಅರವತ್ತರಷ್ಟು ವಿಚಾರಣಾ ಖೈದಿಗಳು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ವಿಚಾರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ಇವುಗಳ ಕುರಿತು ಯಾರಿಗೂ ಕಾಳಜಿಯಿದ್ದಂತೆ ಇಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ, ಕಿವಿಗೆ ಕೇಳದ  ಅದು ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಅದೃಶ್ಯಲೋಕದಂತಿದೆ. ಹೋರಾಟಗಾರರನ್ನು, ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಯುವ ಮನಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಬಂಧನದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಳೆಯಿಸುವ ತಾಣವಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆ.

ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ ತನ್ನ ಕೃತಿಯ ಕೊನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ.” ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಖುಲಾಸೆಗೊಂಡು, ಗಢ್ ಚಿರೋಲಿ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಅಂತಿಮ ತೀರ್ಪು ಹೊರ ಬರುವ ದಿನ ನಾನು ಮತ್ತೇ  ನನ್ನ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಬ್ಯಾಗಿನೊಳಕ್ಕೆ ಟೂತ್ ಪೇಸ್ಟ್, ಬ್ರಸ್, ಹವಾಯಿ ಚಪ್ಪಲಿ, ಶರ್ಟ್, ಪ್ಯಾಂಟ್ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದೆ. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿಯೂ ನಾನು ಖುಲಾಸೆಯಾಗುತ್ತೀನಿ ಎಂಬ ಭರವಸೆ ಇತ್ತು. ಆದರೆ ಪೋಲಿಸರು ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಸಿ ಪುನಃ ಬಂಧಿಸಿ ಜೈಲಿಗಟ್ಟುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನನ್ನ ಒಳಮನಸ್ಸು ಹೇಳುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಹಿರಿಯ ಖೈದಿ ಚಂದ್ರು ಬಂದು “ನಿನ್ನನ್ನು ಬಂಧಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಹೋಗಿ ಬಾ” ಎಂದ. ನಿನಗೆ ಹೇಗೆ ತಿಳಿಯಿತು ಎಂದು ಕೇಳಿದೆ. ಜೈಲಿನ ಮುಖ್ಯ ಬಾಗಿಲಿನ ಬಳಿ ಆಗತಾನೆ ಕಸ ಗುಡಿಸಿ ಬಂದಿದ್ದ ಆತನಿಗೆ ಪೋಲಿಸರ ಮಾತುಕತೆಯಿಂದ ಈ ವಿಷಯ ತಿಳಿದಿತ್ತು.

                               ( ಜೈಲಿಂದ ಹೊಬಂದ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ತಾಯಿಯ ಜೊತೆ ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ)

ಅರುಣ್ ಪೆರಿರಾ ಸರೆಮನೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿ ಮನೆಗೆ ಬಂದ ನಂತರವೂ ಇಲ್ಲಿನ ಹೊರಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಭವಿಸಿದ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಸಹ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಕಿತ್ತು ಹೋದ ಚಪ್ಪಲಿಯ ಉಂಗುಷ್ಟಗಳಿಗೆ  ಖಾಲಿಯಾದ ಪೆನ್ನಿನ ರಿಪಿಲ್ ಗಳ ಪೈಪ್ ಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ರೀತಿ ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಸರೆಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೆ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಮುಕ್ತ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಕಾನೂನುಗಳು ಕುರಿತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಡಿಪ್ಲಮೊ ಪದವಿ ಪಡೆದ ಪೆರಿರಾ, ಇದೀಗ ಮುಂಬೈ ವಿ.ವಿ.ಯಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.  ತನ್ನಂತೆ ನೊಂದ ಅಮಾಯಕರನ್ನು ಪೋಲಿಸರಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲು ತನ್ನ ಜೀವನವನ್ನು ಮುಡಿಪಾಗಿಡಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಈ ಕೃತಿ 2014 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತ ನಾಗರೀಕ ಓದಲೇ ಬೇಕಾದ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ.

ವ್ಯಂಗ್ಯಲೋಕದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ- ಆರ್.ಕೆ.ಲಕ್ಷ್ಮಣ್

ಆರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಭಾರತೀಯ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮz ಇತಿಹಾಸದÀಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಿರಸ್ಥಾಯಿಯಾದ ಹೆಸರು. ಒಂದು ಪತ್ರಿಕೆ ಅಥವಾ ಒಂದು ಸಂಪಾದಕೀಯ ಲೇಖನ ಹೇಳಬಹುದಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಅಂಕು ಡೊಂಕುಗೆರೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹೇಳುತ್ತಾ, ನಿರಂತರ ಅರವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಭಾರತೀಯ ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಮಾಸದ ಮುಗುಳು ನಗೆಯೊಂದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಗಳ ಬ್ರಹ್ಮ ಆರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಎಂಬ  ಮಾತು ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗಲಾರದು.

ಮೈಸೂರು ಮೂಲದ ತಮಿಳು ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ ಕುಟುಂಬದ ಶಿಕ್ಷಕರ ಮಗನಾಗಿ ಜನಿಸಿದ ಆ.ರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷಣ್ (1921) ಆರು ಜನ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯವರು. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಹಾಗೂ ಅವರ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಆರ್.ಕೆ. ನಾರಾಯಣ್ ಇಬ್ಬರೂ ಜಗತ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದ ಪ್ರತಿಭಾವಂತರು. ಅಣ್ಣ ಆರ್.ಕೆ. ನಾರಾಯಣ್ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮೂಲಕ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾಗಿ ( ಮಾಲ್ಗುಡಿ ಡೇಸ್, ದ ಗೈಡ್, ಬ್ಯಾಚುಲರ್ ಆಫ್‍ಆಟ್ರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮಿ.ಸಂಪತ್) ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದರೆ, ತಮ್ಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್‍ರವರು ತಮ್ಮ ಅಂಕು ಡೊಂಕಾದ ಸರಳ ರೇಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಬದುಕಿನ ಕಟು ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತಾ ಭಾರತದ ಜನಮಾನಸದಲ್ಲಿ ಅಜರಾಮರಾಗಿ ಉಳಿದು ಹೋದರು.

ಇವರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ “ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯ” ದೇಶದುದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಚಿರಪರಿಚಿತ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಬತ್ತಿದ ಕಣ್ಣುಗಳು, ಸೋಡಾ ಗ್ಲಾಸಿನ ಕನ್ನಡಕ, ಚಿಂದಿ ಚಿಂದಿಯಾದ ಮತ್ತು ತೇಪೆ ಹಾಕಿದ ಕೋಟು, ಕಚ್ಚೆ ಮತ್ತು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುರುಕಲು ಕೊಡೆ ಇವುಗಳು ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಸೃಷ್ಟಿದ ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನ ಚಹರೆಗಳು. 1960 ಮತ್ತು 70 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದ ಹೃರಾಣದ ಹಾಗೂ ಘಾಸಿಗೊಂಡ ಎಲ್ಲಾ ಬಡವರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಪ್ರತಿನಿಂಧಿಯಂತೆ ಇದ್ದ ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿದ  ಆರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ರವರು ರಾಜಕೀಯ ಲೋಕದ ದ್ವಂದ್ವಗಳನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿದರು.

ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಜೀವನದಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೆ  ಚಿತ್ರ ಬರೆಯುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ರವರು   ರಾ.ಶಿ.ಯವರ (ಡಾ.ಎಂ.ಶಿವರಾಂ) ಕೊರವಂಜಿ ಎಂಬ ಕನ್ನಡದ ಹಾಸ್ಯ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ  ಚಿತ್ರ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣ ನಾರಾಯಣ್ ರವರು ಹಿಂದೂ ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಲೇಖನ ಮತ್ತು ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಚಿತ್ರವನ್ನೂ ಸಹ ರಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆನಂತರ ದೆಹಲಿಗೆ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ  ಚಿತ್ರಕಲೆಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ ಅವರು, ಅದನ್ನು ಒಂದು ವೃತ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ದೆಹಲಿಯಿಂದ ಮುಂಬೈ ನಗರಕ್ಕೆ ಬಂದು ನೆಲೆಸಿದ ಇವರು ಆರಂಭದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೀ ಪ್ರೆಸ್ ಜರ್ನಲ್ ಮತ್ತು ಕಾರಂಜೀಯ ಸಂಪಾದಕತ್ವದ ಬ್ಲಿಟ್ಜ್ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಶಿವಸೇನೆಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಬಾಳ್ ಥಾಕರೆ ಲಕ್ಷಣ್ ರವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿ  ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದರು. ನಂತರ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ಸೇರಿದ ಆರ್.ಕೆ.ಲಕ್ಷ್ಮಣ್, ತಮ್ಮ ವಿಶಿಷ್ಟ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನ ಮಾನ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಭಾರತೀಯ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಸಂಪಾದಕನಿಗೆ ಇರಬಹುದಾದ ಸ್ಥಾನಮಾನ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ವೇತನವನ್ನು ಪಡೆದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಕಲಾವಿದ ಎಂಬ ಕೀರ್ತಿ  ಆರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷ್ಣಣ್‍ರವರದು. ಜೊತೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ನೋಬೆಲ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಮ್ಯಾಗ್ಸಸೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಭಾರತದ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣಕ್ಕೂ ಅವರು ಭಾಜನರಾಗಿದ್ದರು.

ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ದಿನ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವೆಂಬಂತೆ ಇದ್ದ ಅವರನ್ನು ಪತ್ರಿಕೆಯ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯು ಒಬ್ಬ ಸಂಪಾದಕನಂತೆ ನಡೆಸಿಕೊಂಡಿತು. ತಮ್ಮ ಸುಧಿರ್ಘ ಐದು ದಶಕಗಳ ಸೇವೆಯ ನಂತರವೂ,  ಅವರಿಂದ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆಸುವುದರ ಮೂಲಕ  ಅವರ ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಬಾಂಧ್ಯವ್ಯವನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಮುಂಬೈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಾರ ಹೊಂದಿದ್ದ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಮೂಹದ  ಪತ್ರಿಕೆಗಳಾದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಟೈಮ್ಸ್, ಗುಜರಾತ್ ಟೈಮ್ಸ್ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಆರ್. ಕೆ. ಲಕ್ಮಣ್ ರವರ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿದ್ದವು.

ಅವಸರ ಮತ್ತು ಧಾವಂತದ ದುಸ್ತರ ಬದುಕಿಗೆ ಹೆಸರಾದ ಮುಂಬೈನಗರದ ಜನತೆಯ ಬದುಕಿನ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗವು ಲೋಕಲ್ ಟ್ರೈನ್ ಮತ್ತು ನಗರ ಸಾರಿಗೆ ಬಸ್ಸುಗಳ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ಕಳೆದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಗರದ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಬದುಕು ಮತ್ತು  ಕೆಲಸದ ಒತ್ತಡಗಳ ನಡುವೆ ಅವರ ಮುಖದಲ್ಲಿ ನಗು ಅರಳುವುದು ದಿನಕ್ಕೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ. ಪ್ರತಿದಿನ ಮುಂಜಾನ್ ಮನೆಬಾಗಿಲಿಗೆ ಬಂದು ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಲಿನ ಪಾಕೇಟ್ ಜೊತೆಗಿನ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಿದ್ದ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ರವರ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರ ಅವರಲ್ಲಿ ಮುಗುಳು ನಗೆಯೊಂದನ್ನು ಉಕ್ಕಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಜನತೆಯ ಪಾಲಿಗೆ ಹೀರೋ ಆಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದ್ದ. ಅವನ ಕುರಿತು ಟಿ.ವಿ.ಛಾನಲ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಹಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವುದರಿಂದ ಹಿಡಿದು ಮುಂಬೈ ನಗರದ ಹಲವೆಡೆ ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಎದ್ದು ನಿಂತಿವೆ. ಸ್ವತಃ ತಾನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನ ಜೊತೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಆ ಚಿತ್ರ ಹೆಸರು ಮಾಡಿತು. ಒಬ್ಬ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಕಾರನಿಗೆ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗೌರವ, ಮನ್ನಣೆ ಇನ್ನೇನು ಬೇಕು?

ಸುಮಾರು ಐದೂವರೆ ಅಡಿ ಎತ್ತರ, ಉಬ್ಬಿದ ಹಣೆ, ಸದಾ ಕೊರಳಿಗೆ ತೂಗುಬಿಟ್ಟಿರುವ ದಪ್ಪ ಗಾಜಿನ ಕನ್ನಡಕ ಹಾಗೂ ಮೇಲುನೋಟಕ್ಕೆ ತೀರಾ ಗಂಭೀರ ಸ್ವಭಾವದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಅರವರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರವತ್ತಿ ಸಹ ಮನೆ ಮಾಡಿತ್ತು. ಅವರ ಹಾಸ್ಯ ಎಂದಿಗೂ ಕೀಳು ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಕೂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ತೇಜೋವಧೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶಗಳಾಗಲಿ ಅಥವಾ  ಒಂದು ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಕೀಳಾಗಿ ಕಾಣುವ ಮನೋಭಾವ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾದ ನೆಹರೂ, ಇಂದಿರಾಗಾಂಧಿಯವರಿಂದ ಹಿಡಿದು ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ನಾಯಕರು ಅವರ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಮನಸಾರೆ ನಕ್ಕು ಮೆಚ್ಚಿಗೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ವಸ್ತುವಾಗುವುದು ತಮ್ಮ ಭಾಗ್ಯ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಮತ್ತೊಬ್ಬರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಘಾಸಿಗೊಳಿಸಬಾರದು ಎಂಬುದು ಲಕ್ಷ್ಮಣ್‍ರವರ ಧೃಡ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.

ಮುಂಬೈ ನಗರದ ಪುರಾತನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಟ್ಟಡವಾದ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ ಎಂಬ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದ ಎದುರಿಗೆ ಅದರಷ್ಟೇ  ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ಕಲ್ಲು ಕಟ್ಟಡವಿದೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ  ಟೈಮ್ಸ್ ಅಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯಿದ್ದು,  ಎರಡನೆಯ ಮಹಡಿಯ ಹದಿಮೂರನೆ ನಂಬರಿನ ತಮ್ಮ ಕೊಠಡಿಗೆ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಒಂಬತ್ತು ಗಂಟೆಗೆ ಹಾಜರಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಆರ್.ಕೆ.ಲಕ್ಷ್ಮಣ್‍ರವರು ಹನ್ನೊಂದು ಗಂಟೆಯವರೆಗೆ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ತಿರುವು ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ದಿನದ ಚಿತ್ರ ರಚಿಸಲು ಏನೂ ಹೊಳೆಯದಿದ್ದರೆ, ಚಹಾ ಕುಡಿದು, ತಮ್ಮ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಪದ್ಮಿನಿ ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈ ನಗರವನ್ನು ಒಂದು ಸುತ್ತು ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಈ ತಿರುಗಾಟದಲ್ಲಿ ರಸ್ತೆಯ ಬದಿಯಲ್ಲಿ, ಅಥವಾ ಸಿಗ್ನಲ್ ವೃತ್ತಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ವರ್ತಮಾನದ ಬದುಕಿನ ಬವಣೆಗಳು ಪತ್ರಿಕೆಯ ಪಾಕೆಟ್ ಕಾರ್ಟೂನ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದವು.

ಆರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಕೇವಲ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಕಾರರು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅವರಿಗೆ ನಾವು ಕಾಣದ ಇತರೆ ಅಭಿರುಚಿಗಳಿದ್ದವು. ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಎರಡು ಮೂರು ಬಾರಿ ಪ್ರವಾಸ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು, ತಾವು ಬೇಟಿ ನೀಡಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸಂಸ್ಕøತಿ, ಅಭಿರುಚಿ, ಉಡುಪು, ಇವುಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಂಡು ಅವುಗಳ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರವಾಸ ಕಥನಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾಗಾಗಿ  ಅವರ ಕುಂಚದಲ್ಲಿ ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತಿನ ಸಂಸ್ಕøತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಂಡಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಈ ಜಗತ್ತು ಕುರೂಪಿ ಪಕ್ಷಿಯೆಂದು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿರುವ ಕಾಗೆ ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಮೆಚ್ಚಿನ ಪಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕಾಗೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಪೆನ್ಸಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರು ನೂರಾರು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದರು. ಲಕ್ಷ್ಣಣ್ ರವರು ತಮ್ಮ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಂತ ಕಾಗೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಸಾಹ ತೋರುತ್ತಿದ್ದರು.

ನಿವೃತ್ತಿಯ ಜೀವನವನ್ನು ಪುಣೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳ ಜೊತೆ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಆರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ರವರು 2003 ರಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ರ್ವವಾಯು ಕಾಯಿಲೆಗೆ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ದೇಹದ ಎಡಭಾಗ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಟ್ರಿಯಗೊಂಡ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅವರು ಗಾಲಿಕುರ್ಚಿಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ತೊಂಬತ್ತು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷದ ತುಂಬು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ಥಕ ಬದುಕನ್ನು ಬದುಕಿದ ಆರ್.ಕೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಇಂದು ನಮ್ಮಿಂದ ದೂರವಾದರೂ ಸಹ ಅವರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಓದುಗನ ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಸದಾ ಹಸಿರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.

ಡಾ.ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿ- ಕಳಚಿದ ಕುವೆಂಪು ಶಿಷ್ಯ ಪರಂಪರೆಯ ಕೊಂಡಿ.

ಮೊನ್ನೆ  ಬುಧವಾರ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ಜೀವ ಡಾ.ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರು ನಿಧನರಾದರೆಂಬ ಸುದ್ಧಿಯನ್ನು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 8-45 ಕ್ಕೆ  ಸರಿಯಾಗಿ ಕಿರಿಯ ಮಿತ್ರ ಬೇಂದ್ರೆ ಭವನದ ಪ್ರಕಾಶ್ ಬಾಳೆಕಾಯಿ ಸಂದೇಶದ ಮೂಲಕ ನನಗೆ ತಿಳಿಸಿದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ  ನಾನು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಿಂದ  ಕೇರಳದ ತಿರುವನಂತಪುರಕ್ಕೆ ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ಧಾರವಾಡ ನಗರದಲ್ಲಿ ನಾನು ಅಪಾರವಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವೃಷಭೇಂದ್ರ ಸ್ವಾಮಿಯವರ ಸಾವಿನ ಸುದ್ಧಿ ತಿಳಿದು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತೀವ್ರ ಬೇಸರವಾಯಿತು.  ಅವರ ಅಂತಿಮ ದರ್ಶನ ಪಡೆಯುವ ಭಾಗ್ಯವೂ ನನಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕಳೆದ ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳ ಹಿಂದೆ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಐದು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆದ ಧಾರವಾಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಭ್ರಮ ಮತ್ತು ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲಾ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ ಈ ಎರಡು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ  ನಾನು ಹಾಜರಾಗಿದ್ದರೆ, ಅವರ ಜೊತೆ  ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಕಾಲ ಕಳೆಯುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡೆ ಎಂಬ ನೋವು ಮನದ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ  ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿದು ಹೋಯಿತು. ಈ ವರ್ಷ ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುವುದಕ್ಕೆ ನನ್ನ ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿ ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ  ಸಂಭ್ರಮ ಮತ್ತು ಸಮ್ಮೇಳನ ಗಳಿಂದ ದೂರ ಉಳಿದು ಅಂತರ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡೆ

ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ  ಹಿರಿಯ ಸಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ವೃದ್ಧಾಪ್ಯದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದಂತೆ ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಿರಿಯತನದ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ವ್ಯಸನ ಇವುಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತರಾಗಿ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇಂತಹ ಯಾವುದೇ ಬಿಗುಮಾನಗಳಿಲ್ಲದೆ; ಹಿರಿಯರು, ಕಿರಿಯರು ಎಂಬ ಬೇಧ ಭಾವವಿಲ್ಲದೆ ಬೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಡಾ. ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರ ಗಂಟಲಿನ ಧ್ವನಿ ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಿತ್ತೋ, ಅವರ ಹೃದಯ ವೈಶಾಲ್ಯತೆ ಕೂಡ ಅಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಿತ್ತು. ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸಂಗೀತ ಅಥವಾ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಿರಲಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪುಟ್ಟ ಟೇಪ್ ರೆಕಾರ್ಡರ್ ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಜರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ತಾವು ಕೇಳುವ ಸಂಗೀತವಾಗಲಿ, ಇಲ್ಲವೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕುರಿತ ಉಪನ್ಯಾಸವಾಗಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ   ಆ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ  ಅವರು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಇವುಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುವಾಗ, ನನಗೆ ಒಂದು ಹಿರಿಯ  ಜೀವ ಹೀಗೂ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬದುಕಲು ಸಾಧ್ಯವಾ? ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ,  ಧಾರವಾಡದ ಮಣ್ಣಿನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೇ  ಅಂತಹದ್ದು. ಇಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಹಿರಿಯ ಜೀವಗಳಾದ ಚನ್ನವೀರ ಕಣವಿ, ಜಿ.ಎಸ್.ಅಮೂರ್, ಎಂ.ಎಂ. ಕಲ್ಬುರ್ಗಿ, ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪಟ್ಟಣಶೆಟ್ಟಿ, ಗಿರಡ್ಡಿ ಗೋವಿಂದರಾಜು ಚಂಪಾ ಹೀಗೆ ಅನೇಕರು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಹಾಜರಾಗಿ, ಧಾರವಾಡದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಸದಾ ಜೀವಂತವಾಗಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ

ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಸ್ಮೃತಿಮಯವಾಗಿರುವ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಕುವೆಂಪುರವರನ್ನು ಸಹ ಸದಾ  ಜೀವಂತವಾಗಿಟ್ಟವರು ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿ. ಏಕೆಂದರೆ, ಕುವೆಂಪು ರವರ ಪರಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಶಿಷ್ಯರಲ್ಲಿ ಅವರು ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು. (ಇನ್ನಿಬ್ಬರೆಂದರೆ ಡಾ.ಜಿ.ಎಸ್.ಶಿವರುದ್ರಪ್ಪ ಮತ್ತು ಡಾ. ಪ್ರಭುಶಂಕರ್.) ಕುವೆಂಪು ಶಿಷ್ಯರಲ್ಲಿ ನಾವು ಎರಡು ಬಗೆಯ ಶಿಷ್ಯರನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಕುವೆಂಪುರವರನ್ನು ತಲೆಯ ಮೇಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾ, ಅವರ ವಿಚಾರಧಾರೆಗೆ ತಿಲಾಂಜಲಿಯೊಂದಿಗೆ ತರ್ಪಣ ಬಿಟ್ಟು, ಜಾತಿಯತೆ ಮತ್ತು  ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಪೋಷಿಸುತ್ತಾ, ಕುವೆಂಪುರವರ ವಿಶ್ವ ಮಾನವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಮಸಿ ಬಳಿದವರು. ಇಂತಹವರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಮಂದಿ ಜೀವಂತವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪೆಂದರೆ, ಅರ್ಧಶತಮಾನ ಕಳೆದರೂ  ಸಹ ತಮ್ಮ ಗುರುವಿನ ಸ್ಮರಣೆಯಿಂದ ಹೊರಬರದೆ, ಸದಾ ಕುವೆಂಪುರವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಎದೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾ, ಅವರ ವಿಚಾರಧಾರೆಗಳಿಗೆ ಕಿಂಚಿತ್ತೂ ಮುಕ್ಕಾದಂತೆ ಬದುಕಿ ಬಾಳಿದವರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಶಿವರುದ್ರಪ್ಪ, ಪ್ರಭಶಂಕರ್ ಮತ್ತು ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿ ಪ್ರಮುಖರು.

ಈ ಮಹನೀಯರನ್ನ, ಇವರುಗಳ ನಡೆ, ನುಡಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸುವಾಗ ಒಬ್ಬ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಗುರು ದಕ್ಕುವುದು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುಣ್ಯವೋ, ಒಬ್ಬ ಗುರುವಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಶಿಷ್ಯರು ಸಿಗುವುದಕ್ಕೆ ಅದೃಷ್ಟವಿರಬೇಕು. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕುವೆಂಪುರವರು ನಿಜಕ್ಕೂ ಅದೃಷ್ಟವಂತರು. ಆ ಕಾಲದ ಗುರು ಶಿಷ್ಯ ಪರಂಪರೆಯು  ಘನತೆ ಮತ್ತು ನೈತಿಕತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ನಿಜವಾದ ಪ್ರತಿಭೆ ಕುರಿತು ಮತ್ಸರಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಿರಿಯ-ಕಿರಿಯ ಎಂಬ ಬೇಧಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಕುವೆಂಪುರವರ  ಗುರುಗಳಾದ ಆಚಾರ್ಯ ಬಿ.ಎಂ. ಶ್ರೀ ಯವರು 1920 ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ನನಗೆ ನೆನಪಿರುವಂತೆ 1926 ರಲ್ಲಿ  ಹೊರತಂದ ನವೋದಯ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯಾದ “ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಗೀತೆಗಳು” ಕೃತಿಗೆ ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯ ಕುವೆಂಪು ರವರ ಕೈಲಿ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆಸಿರುವ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ನಾವು ಇಂದಿನ ಗುರು ಶಿಷ್ಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಊಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೆ?

ಮೂಲತಃ ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಿಂದ ಬಂದ ವೃಷಭೇಂದ್ರ ಸ್ವಾಮಿಯವರು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದೂರದ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಎಂ.ಎ. ಕಲಿಯಲು ಹೋದ ಸಂಗತಿ ಕುವೆಂಪು ಪಾಲಿಗೆ ಅಭಿಮಾನದ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರ ಬಗ್ಗೆ  ಕುವೆಂಪುರವರು ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ತಾಳಿದ್ದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಮಾನಸ ಗಂಗೋತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಜೆಯ ವೇಳೆ ಕುವೆಂಪುರವರು ವಾಕ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ವೇಳೆ ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರ ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ಕೈ ಇಟ್ಟು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು, ಸ್ವತಃ ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರು ಭಾವಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಗುರುವಿನ ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡುವೆಂದರೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದ ಉತ್ಸಾಹ. ತಮ್ಮ ಗುರುವಿನ ಕುರಿತು ಅವರು ಬರೆದಿರುವ “ ತರಗತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕುವೆಂಪು” ಎಂಬ ಕೃತಿ ತುಂಬಾ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕವಾಗಿದೆ.

ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕ ಕಂಡ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಾಗ್ಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಡಾ.ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರ ಬಾಯಲ್ಲಿ, ಪಂಪ ಮಹಾಭಾರತ, ಜನ್ನನ ಯಶೋಧರ ಚರಿತೆ, ರತ್ನಾಕರ ವರ್ಣಿಯ “ ಭರತೇಶ ವೈಭವ, ಇಂತಹ ಹಳೆಗನ್ನಡ ಮಹಾ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದರಿಂದ ಆಗುತ್ತಿದ್ದ ಸಂತೋಷ ಅವರ್ಣೀಯವಾದುದು.  1984 ರಲ್ಲಿ ಮಂಗಳೂರು ನಗರದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ವತಿಯಿಂದ ನಡೆದ  ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯ ಕಮ್ಮಟದಲ್ಲಿ  ವೃಷಭೇಂದ್ರ ಸ್ವಾಮಿಯವರು  ಮಾಡಿದ ಪಂಪನ “ ನೀಲಾಂಜನೆಯ ನೃತ್ಯ” ಎಂಬ ಕಾವ್ಯದ ಒಂದು ಪಾಠ ಇನ್ನೂ ನನ್ನ ಸ್ಮೃತಿಯಲ್ಲಿ ಹಸಿರಾಗಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಕಲ್ಬುರ್ಗಿಯವರ ರನ್ನನ ಗಧಾ ಯುದ್ಧ, ರಾಘವಾಂಕನ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರಕಾವ್ಯ, ಹರಿಹರನ ರಗಳೆ ಇವುಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದು ಕೂಡ  ಆನಂದದಾಯಕ ಸಂಗತಿ.

ಸದಾ ಮಾತು ಮತ್ತು ಎದೆ ತುಂಬಾ ಉತ್ಕಟ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದ ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರದು, ಮರಗಳು ಮತ್ತು ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಮಾತಿಗೆಳೆಯುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ. ಸಂಜೆಯ ವೇಳೆ ಎಡಗೈಲಿ ಪುಟ್ಟ ರೇಡಿಯೋ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ವಾಕ್ ಮಾಡುತ್ತಾ, ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಎದುರಾಗುವ ಪುಟ್ಟ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಮಾತನಾಡಿಸುತ್ತಾ, ಬಲಗೈಯನ್ನು ಪ್ಯಾಂಟಿನ ಜೋಬಿನೊಳಗೆ ತೂರಿಸಿ ಚಾಕಲೇಟ್ ನೀಡುತ್ತಾ ಹೋಗುವುದು ಅವರ ದಿನ ನಿತ್ಯದ ಕಾಯಕವಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರು ಧಾರವಾಡದ ಕಲ್ಯಾಣಗರ ಬಡಾವಣೆಯ ಮಕ್ಖಳ ಪಾಲಿಗೆ ಚಾಕಲೇಟ್ ತಾತ, ರೇಡಿಯೋ ಅಜ್ಜ ಎಲ್ಲಾ ಆಗಿದ್ದರು.

ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡ ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಕನ್ನಡ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡಾ.ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರ ಶಿಷ್ಯರಾಗಿದ್ದು, ನಂತರ  ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದ ಡಾ. ಗುರುಲಿಂಗ ಕಾಪಸೆಯವರು “ ತಮ್ಮ ಗುರುಗಳನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನೆನೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಆರ್.ಸಿ. ಹಿರೇಮಠ, ಕಲ್ಬುರ್ಗಿ ಮುಂತಾದ ಗುರುಗಳು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಂದ ಒಂದು ಅಂತರ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು, ಗಂಭೀರ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಗಳಾಗಿದ್ದರೆ, ಇವರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಸದಾ ಹಾಸ್ಯ ಚಟಾಕಿ ಹಾರಿಸುತ್ತಾ ವೃಷಭೇಂದ್ರಸ್ವಾಮಿಯವರು  ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಜೊತೆ ಇರುತ್ತಿದ್ದರು. ಎಂಬ ಮಾತು ನಿಜಾ ಕೂಡ ಹೌದು. ತಮ್ಮ ಇಳಿ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಅವರು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಭೆ ಸಮಾರಂಭಗಳು ಅವರ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರವತ್ತಿಯಿಂದ ಕಳೆಗಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದವು. ಈಗ ಅಂತಹ ಕ್ರೀಯಾಶೀಲ  ಹಾಗೂ ಉತ್ಸಾಹ ಭರಿತ, ಧೀಮಂತ ಹಿರಿಯ ಜೀವವನ್ನು ಧಾರವಾಡದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಜಗತ್ತು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ.